De aanslag – Harry Mulisch
Samenvatting
Het verhaal is in 5 episodes geschreven.
Eerste episode:
In Januari 1945 zat de 12-jarige Anton Steenwijk met zijn familie een spelletje te doen. Plotseling hoorden ze zes schoten. Anton ging snel naar het raam en zag iemand liggen. Dat was de NSB’er Ploeg die voor het huis van Korteweg doodlag. Meneer Korteweg en Karin legden het lijk voor Antons huis neer. Peter ging snel naar buiten om het lijk weer te verleggen. Toen de Duitsers eraan kwamen, pakte hij het pistool van Ploeg en vluchtte. De Duitsers onderzochten het huis van de familie Steenwijk, zette ze hun in de auto en staken het huis daarna in brand. Anton werd in Heemstede in een cel gestopt bij een gewond meisje, dat hem troostte en met hem praatte over donker en licht. Na enkele uren werd Anton weer teruggebracht naar Haarlem en vandaar uit ging hij met een konvooi naar Amsterdam. In Amsterdam kwam zijn oom het halen en Anton verbleef daar.
Tweede episode:
Na de bevrijding ging zijn oom naar Haarlem om te vragen wat er met Anton’s ouders en broer Peter was. Het bleek dat de ouders van Anton en zijn broer Peter op de avond van de aanslag waren neergeschoten. Anton bleef bij zijn oom en tante wonen. Hij dacht niet vaak aan de aanslag, hij had het gebeurde diep in zichzelf helemaal afgesloten. In 1952 ging hij naar zijn vriend, want die had een feestje in Haarlem. Hij ging daar op bezoek bij de familie Beumer(dat waren zijn oude buren). Van mevrouw Beumer hoorde hij dat er aan het einde van de kade een monument was opgericht. Anton ging daar kijken en zag ook de namen van Antons ouders, maar niet van Peter. Anton wilde nooit meer in Haarlem terugkomen.
Derde episode:
Na dat hij examen had gedaan in medicijnen ging Anton op kamers wonen en ging werken bij verschillende ziekenhuizen. Hij las veel, behalve over de oorlog en de politiek. In 1956 kwam zijn vroegere vriendje/klasgenootje Fake Ploeg tegen in een razende meute die alles wat met het communisme te maken had vernielde naar de aanleiding van de Russische inval in Hongarije. Anton nodigde Fake uit om binnen te komen, om over de avond te praten. Fake verdedigde zijn vader hevig en zei dat de communisten verantwoordelijk waren voor de dood van zijn ouders en broer Peter. Anton probeerde hem ervan te overtuigen dat zijn vader wel fout was geweest.
Vierde episode:
Nadat Anton zijn artsenexamen haalde trouwde hij in 1961 met Saskia de Graaff, die bij hem in het ziekenhuis werkte. In 1962 werd hun eerste dochtertje Sandra geboren. Op een begrafenis van een oude vriend van Saskia ontmoette Anton een oude-verzetsstrijder. Het was Takes, de man die Ploeg doodgeschoten had. Hij had dat samen gedaan met zijn vriendin Truus Coster. Zij was het die Anton in de cel had ontmoet. Anton ging de volgende dag naar het huis van Takes, om te praten over de aanslag, en daar zag hij een foto van Truus.
Vijfde/ laatste episode:
Anton was gescheiden van Saskia en hertrouwd met Liesbeth. Hij kocht huizen in Gelderland en Toscane. Toen Sandra 16 jaar was ging hij met haar naar het monument in Haarlem en de duinen waar Truus Coster geëxecuteerd was. In november 1981 liep hij mee omdat hij kiespijn had en de tandarts wou alleen helpen als hij meeliep met een vredesdemonstratie samen met zijn zoon Peter(uit zijn tweede huwelijk). Daar kwam hij Karin Korteweg tegen, die het lijk voor hun huis had gelegd. Ze vertelde dat ze geëmigreerd waren naar Nieuw-Zeeland, omdat ze bang waren dat hij wraak zou nemen. In 1948 had haar vader zelfmoord gepleegd Ze hadden het lijk van Ploeg verplaatst om de hagedissen van meneer Korteweg te sparen, want die wou meneer Korteweg niet kwijt. Ze hadden Ploeg nier bij de familie Aarts, de andere buren, neergelegd, omdat zij joden in hun huis hadden verstopt. Anton vroeg zich af of iedereen tegelijk schuldig en onschuldig was. Hij had zichzelf weer snel in de hand, het was of al die duizenden mensen hem hielpen. Anton was één van de laatsten die de oorlog had meegemaakt.
Thema:
Het thema van dit boek is de schuldvraag die rijst bij de hoofdpersonen, zowel bij Anton Steenwijk als bij Cor Takes en ook bij Fake Ploeg(zoon). Wie heeft er nou schuld aan de oorlog en wie is er nou slachtoffer en wie dader. Alle drie de personen verloren dierbaren, Anton zijn broer en ouders, Cor zijn vriendin Truus en Fake zijn vader. Dus ze zijn alle drie slachtoffers, maar Cor en Fake’s vader zijn ook daders. Aanvankelijk lijkt het de schuld van de Duitsers te zijn, maar later in het boek verandert dat beeld
Personages:
Peter Steenwijk: Broer van Anton. Op de avond van de aanslag verlegt hij het lijk, maar hij wordt betrapt en vermoord. Het was een heel moedige actie, dus hij zal wel erg moedig zijn. De enige karaktereigenschap die je van hem te weten komt, is dat hij veel waarde hecht aan het leven van hemzelf en de andere Steenwijks. Hij sleept namelijk het lijk van Fake Ploeg verder naar de buren.
Mijnheer Steenwijk: Vader van Anton. Op de avond van de aanslag wordt hij geëlimineerd. Het enige van zijn karakter wat je te weten komt is dat hij niet goed tegen druk kan. Hij kon namelijk niet achter Peter aangaan.
Mevrouw Steenwijk: Moeder van Anton. Op de avond van de aanslag wordt ook zij geëlimineerd. Het enige dat je van haar te weten komt is dat zij veel om haar kinderen geeft. Dit is te zien aan dat zij in paniek raakt op het moment dat zij door heeft dat er op Peter wordt geschoten.
Saskia Steenwijk: Anton's eerste vrouw. Zij lijkt erg op de vrouw waarmee hij in de cel zat. Na hun scheiding blijven ze erg goede vrienden.
Sandra Steenwijk: Dochter uit zijn eerste huwelijk. Ze kan erg goed met haar vader opschieten en is een typische jongere uit die tijd. Ze doet mee aan allerlei demonstraties en heeft een kraker als vriend.
Liesbeth Steenwijk: Tweede vrouw van Anton, verder kom je niks over haar te weten
Peter Steenwijk: Anton's zoon uit zijn tweede huwelijk. Hij is vernoemd naar zijn broer uit de oorlog.
Truus Coster: de vrouw die bij Anton in de cel zat. Hij heeft haar nooit gezien, maar hij herkent haar wel op een foto. Zij was één van de daders van de aanslag. Zij bepaalt zijn gehele leven, zelfs de keuze van zijn vrouw.
Cor Takes: Anton ontmoet hem toevallig op een begrafenis. Cor vertelt hem alles over de aanslag. Ook nodigt hij hem uit bij hem thuis om een foto van Truus te bekijken, hij ziet dan gelijk dat zij dezelfde uitstraling als Saskia heeft. Hij kan nog altijd van de oorlog loskomen. Takes rookt en drinkt veel. Vroeger was hij wiskundeleraar. Hij had sombere, donkerbruine ogen waarvan het linker anders was dan het rechter.
Fake Ploeg(vader): de NSB'er die doodgeschoten werd omdat hij samenwerkte met de Duitsers en anders nog veel meer had vermoord.
Fake Ploeg(zoon): zoon van Fake Ploeg. Hij beschermt zijn vader steeds, waardoor Anton inziet dat ook Fake slachtoffer is.
Perspectief:
Het boek is in de “alwetende verteller” perspectief geschreven – hij weet namelijk wat iedereen voelt, denkt en wilt doen, daarnaast heb je meerdere perspectieven in het boek van verschillende zijdes, wat nog meer de keuze beargumenteert.
Tijd + Ruimte:
Haarlem - daar gebeurde de aanslag = duistere sfeer.
Apollolaan in Amsterdam - hij woonde na de aanslag bij zijn oom en tante = zonnige sfeer.
Op kamers in 1953.
Toscane - vakantiehuis, gekocht in 1969.
De donkere cel - hij had hier met Truus Coster in gezeten = duister en isolement na de aanslag.
Het huis van Cor Takes - het souterrain leek op een ondergronds hoofdkwartier.
Tijd
Het verhaal speelt zich in 5 tijdperiodes:
De eerste episode: 1945
De tweede episode: 1952
De derde episode: 1956
De vierde episode: 1966
De laatste episode: 1981
Mijn mening:
Het boek is zeer spannend, het is uit het niets begonnen toen meneer Ploeg werd doodgeschoten. Ik hou van ‘’detective’’ genre, dus ik dacht meteen dat dit een boek voor mij zou zijn. Het is superhard begonnen, met vele geheimen en met veel flashbacks, maar is met de tijd wat saaier geworden. Het boek was wel leuk om te lezen, de einde van het boek was onverwacht en wat minder leuk, maar het boek heeft wel emoties opgewekt en is definitief veel beter dan Sonny Boy die ik gelezen had. Ik geef het boek 4 van de 5 sterren.
BRON: https://www.scholieren.com/verslag/boekverslag-nederlands-de-aanslag-harry-mulisch-74999