3.5 Exotherm en endotherm

Bij de verbranding van magnesium komt energie vrij in de vorm van licht en warmte. Een reactie waarbij energie, bijvoorbeeld warmte, licht of elektrische energie, vrijkomt, noem je een exotherme reactie. Het verbranden van magnesium is dus een exotherme reactie

Een reactie die alleen verloopt als er energie, bijvoorbeeld warmte of licht, wordt opgenomen, noem je een endotherme reactie. Als je een witte vulling in je kies krijgt, gebruikt de tandarts licht om te zorgen dat de reactie verloopt die voor het uitharden van de vulling zorgt. Dit is een voorbeeld van een endotherme reactie.

Bij elke chemische reactie treedt een energie-effect op. Bij een exotherme reactie komt er energie vrij, bij een endotherme reactie is er energie nodig.

Bij de verbranding van magnesium was er eerst wel energie nodig om de reactie te starten. Je zou daarom denken dat het een endotherme reactie is. Er komt daarna alleen véél meer energie vrij dan dat er nodig was. Bij sommige reacties is er eerst een beetje energie nodig om de reactie op te starten, maar daarna kan er veel meer energie vrijkomen. Een verbranding is daarom tóch een exotherme reactie. 

Een voorbeeld hiervan is het branden van papier. Je hebt eerst een klein beetje energie (warmte) nodig om het verbrande te laten starten, maar als het papier eenmaal brandt komt er veel meer energie vrij dan dat je hebt gebruikt om het papier aan te steken.

De temperatuur waarbij het papier pas gaat branden, noem je de reactietemperatuur. Voor elke chemische reactie is een bepaalde minimale temperatuur nodig. Is de temperatuur lager dan de reactietemperatuur, dan verloopt de reactie niet vanzelf. Papier is erg brandbaar, maar verbrandt niet bij kamertemperatuur (gelukkig maar!). Pas bij een veel hogere temperatuur gaat papier branden. De reactietemperatuur van papier, ook wel ontbrandingstemperatuur genoemd, is blijkbaar veel hoger dan kamertemperatuur.

Een ander voorbeeld is witte fosfor. Dit was vroeger een gevreesd wapen in oorlogen, omdat de reactietemperatuur voor de ontbranding ervan heel laag is.