Ecosystemen

Het ecosysteem is een dynamisch geheel van planten, dieren, zwammen en micro-organismen en hun niet-levende omgeving, die op een bepaalde plaats een functionele eenheid vormen. Het ecosysteem bestaat dus uit twee elementen:

Ecosystemen blijven niet onveranderd in tijd en ruimte. Het zijn systemen die voortdurend evolueren. Elk organisme speelt een welbepaalde rol: planten produceren organische stoffen en zuurstof, worden gegeten door planteneters, die op hun beurt ten prooi vallen van predatoren, enz. Al deze interacties compenseren elkaar, waardoor een biologisch dynamisch evenwicht wordt bereikt.

Je kan een ecosysteem bekijken als het menselijk lichaam. Het is een complex functionerend geheel met tamelijk veel flexibiliteit. Net zoals een lichaam kneuzingen, tijdelijk bloedverlies of een infectie kan overwinnen, kan een ecosysteem zich herstellen na een orkaan, een extreme droogte of een invasie van een vreemde soort. Net zoals een lichaam kan blijven functioneren met slechts één arm of wanneer het wordt opgesloten, kan een ecosysteem een bepaalde mate van exploitatie of vervuiling aan. Maar als een bepaalde grens wordt overschreden, is herstel plots niet meer zo evident.

Maar waar ligt deze grens? Over het algemeen geldt: hoe groter de biodiversiteit, hoe meer veranderingen een ecosysteem kan verdragen. Uit wetenschappelijke studies blijkt dat een hogere genetische en soortdiversiteit onder andere leidt tot een grotere productiviteit van plantengemeenschappen, het vasthouden van meer voedingsstoffen in een ecosysteem, een grotere weerstand tegen invasie en tegen ziekten, en een sneller herstel van het evenwicht in een ecosysteem na een verstoring. De biologische diversiteit is dus een redelijk goede maat om de elasticiteit en stabiliteit van een ecosysteem uit te drukken.

Vergelijk bijvoorbeeld de ecosystemen op de volgende twee foto’s: een bloemenwei en een grasveld. Het is duidelijk dat in de bloemenwei meer soorten planten leven, en meer plaats en voedsel biedt voor andere organismen. De biodiversiteit is er dus hoger, zowel van dier- als van plantensoorten. Is de stabiliteit van het ecosysteem dan ook hoger? Wel, beeld je in wat er gebeurt als je in beide foto’s de belangrijkste plantensoort weg zou nemen. Het grasveld zou volledig worden ondermijnt, terwijl de bloemenwei soortenrijk blijft.

       

Het is om deze reden dat ecosystemen als de poolgebieden erg gevoelig zijn voor veranderingen. De omgevingsomstandigheden vereisen een hoge specialisatie, en de weinige soorten die hier kunnen overleven vormen een erg kwetsbaar ecosysteem.