1.3 Processen van rouw

Een rouwproces is heel persoonlijk. Iedereen gaat anders om met rouw. Sommige mensen stoppen hun verdriet weg. Anderen worden juist heel boos of blijven in hun verdriet hangen. Hoewel iedereen anders is, zijn er ook overeenkomsten tussen mensen die rouwen. De meeste mensen doorlopen een aantal fases in hun rouwproces.

Er zijn modellen ontwikkeld die een handvat geven bij het begrijpen van wat er in mensen omgaat bij verlies en rouw. Ze helpen je de reacties van clienten te begrijpen.

1. Rouwtaken model van William Worden

De Amerikaanse psycholoog William Worden gaf rouwenden een meer actieve rol:

Taak 1. De realiteit van het verlies inzien en laten doordringen.

Nabestaanden moeten eerst de werkelijkheid van het verlies erkennen.In het begin is er vaak ontkenning. Daarom is het belangrijk dat mensen afscheid kunnen en mogen nemen.

Taak 2. De pijn en het verdriet doorleven.

Dan moet de nabestaande door de pijn van het verlies. Dit zijn de momenten waarop hij of zij wordt overvallen door hevige emoties. Een luisterend oor, dat deze emoties toelaat, is hierbij het meest helpend.

Taak 3. Het leven aanpassen.

Het leven weer oppakken, ook zonder de overledene. De nabestaande zelf, of eventueel iemand anders, moet een aantal praktische taken overnemen. Het is leren leven met het besef dat je zonder de ander verder moet.

Taak 4. Het verlies een plek geven en het leven opnieuw oppakken.

Je geeft de overledene een emotionele plek. Dit wil niet zeggen dat je de overledene moet vergeten. Wel dat je er weer in slaagt om van het leven te genieten en van mensen en dingen te houden.

2. Het duale model van Margaret Stroebe en Henk Schut

In dit model slingeren rouwenden heen en weer tussen een verliesgerichte en een herstelgerichte kant. Het ene moment zijn ze bezig met het verlies en de met de overledene. Het andere moment worden ze getrokken naar de realiteit van het leven en de toekomst. Vooral wie lang blijft vasthangen in de ene of de andere kant van de slinger, kan bijkomende professionele hulp nodig hebben.

3. Fases van het rouwproces volgens Kubler-Ross

a. Ontkenning:

De eerste reactie op een groot verlies is vaak ontkenning. Je spreekt van ontkenning als iemand het verlies nog niet inziet. Iemand die hoort dat zijn partner plotseling is overleden, kan dit niet direct bevatten. De eerste reactie is dan ook: "Dit is niet waar". De situatie is zo heftig dat het lichaam reageert met een soort verdoving. Je bent in een roes, waarin de ernst van de situatie nog niet doordringt. Zo'n manier beschermt je lichaam je tegen deze pijn. Zo kan langzaam de waarheid bij je binnenkomen.

b. Woede.

Als langzaam duidelijk wordt wat er is gebeurd, volgt de fase van woede. Van woede is sprake als je je afreageert op je omgeving. Een vrouw kan woedend zijn op haar man die haar heeft bedrogen.Of op haar werkgever die haar contract niet verlengt. Hoewel de woede zcih op anderen richt, is het een verwerking van de gebeurtenis. Eigenlijk is de persoon gewoon boos om wat er gebeurd is. Wanneer je mensen begeleidt die rouwen, kan het dus voorkomen dat de persoon boos wordt op jou. Dat is dan niet persoonlijk bedoeld.

c. Onderhandeling (marchanderen)

Als de woede afneemt, volgt de fase van onderhandeling. Dan stelt de rouwende zichzelf nieuwe doelen. Hij zoekt manieren zichzelf af te leiden. Ook is eht een fase waarin de rouwende probeert invloed uit te oefenen op het verlies. Wie hoort dat hij een ernstige ziekte heeft, kan ineens stoppen met roken of gezond gaan eten. Mensen kunen zich ook ineens richten tot hun geloof. Ze beloven dan dat ze een goed mens zullen zijn, als het verlies gecompenseerd wordt. Het gevoel dat het verlies toch nog ergens goed voor is, houdt de rouwende op de been.

d. Verdriet

Als doordringt dat het verlies definitief is, volgt de fase van intens verdriet. Dit is de meest herkenbare fase van rouw. Nu is er ruimte om het gemis onder ogen te zien. De rouwende voelt zich vaak machteloos en somber. Er is niets wat het verlies ongedaan kan maken. De fase van verdriet is bij iedereen anders. Niet iedereen zal het verdriet tonen. Sommige mensen hebben huilbuien. Anderen uiten het niet of huilen als ze alleen zijn. In deze fase kunnen mensen zich ook afsluiten voor anderen. Ze kunnen proberen hun verdriet weg te stoppen, door alcohol of drugs te gebruiken.

e. Acceptatie

Een rouwproces is afgerond als er acceptatie is. Bij acceptatie heeft de rouwende het verlies een plek gegeven in zijn leven. Een man die zijn baan is kwijteraakt, heeft hier vrede mee. Hij durft weer vorouit te kijken en nieuwe plannen te maken. Hij gaat nu op zoek naar een baan die beter bij hem past. Misschien laat hij zich omscholen. Bij acceptatie is het gemis naar de achtergrond verdwenen. De rouwende kan weer verder met zijn leven en pakt de draad weer op.