OPTIONEEL Gedragseconomie

Mensen handelen zeker niet altijd rationeel maar veeleer subjectief. Subjectief betekent dat mensen zijn begrensd in geheugen, kennisverwerking, rekenkundige capaciteiten, wilskracht en informatieverwerking. Desondanks bleef de rationele mens het uitgangspunt van de meeste economische theorieën. 

Mensen beseffen dat zij beperkt zijn in hun rationaliteit. Dit lossen ze op door simpele oplossingen te bedenken om met die beperking om te gaan. Een veel voorkomende oplossing is dat mensen kiezen voor de keuze die ze de vorige keer ook gemaakt hebben of die de meeste mensen maken. Zij kiezen dan voor datgene wat hen het meest vertrouwd voorkomt. Maar dit leidt vaak tot systematische fouten, omdat mensen allemaal hetzelfde doen. Omdat mensen allemaal dezelfde soort fouten maken of vereenvoudigingen aanbrengen bij het maken van (economische) keuzes, ontstaan er systematisch irrationele uitkomsten.

Wat leert de gedragseconomie ons over hoe we met het virus omgaan? Veel.

Daniel Kahneman leert ons, in zijn boek Ons feilbare denken, over systeem 1 en systeem 2 denken. Systeem 1 staat voor een snelle en intuïtieve manier van denken en oordelen. In systeem 2 valt het bedachtzame reflecteren. De meeste beslissingen nemen we op de automatische piloot, oftewel systeem 1. Best handig ook.Kahneman laat echter zien dat we systematische fouten maken wanneer we systeem 1 gebruiken, terwijl eigenlijk systeem 2 nodig was. Hoe werkt dat bij Corona?
Stel, je staat in de supermarkt. Je hebt genoeg wc-papier en paracetamol in huis voor een maand. Je loopt langs het schap. Er ligt nog één rol of één doosje. Systeem 1 pakt de rol. Systeem 2 laat hem liggen. Systeem 1 wint (te vaak).

Op Twitter is het ook feest voor Kahneman’s theorie. Hordes amateurvirologen lezen iets, denken snel “hé dat klinkt logisch”, zetten hun systeem 2 uit, en delen de barre onzin met hun volgers. Ook een ander fenomeen komt hier langs. De bevestigingsfout. We zoeken via systeem 1 naar informatie die onze standpunten bevestigt en zullen informatie die deze standpunten tegenspreekt negeren. “Zie je wel, die en die zegt het ook, dus dan moet het wel kloppen.”

Het Kahneman-feest wordt afgesloten met de begrensde wilskracht van systeem 1. Dat zien we bij mensen die toch massaal naar de bouwmarkt of het strand gaan. Systeem 2 is dan toch echt volledig afgekoppeld.

En niet te vergeten de self-serving-bias: we zijn geneigd onszelf beter te achten dan we eigenlijk zijn. Negentig procent van de mensen vindt zichzelf bijvoorbeeld een betere chauffeur dan gemiddeld. Bij Corona is dit vooral zichtbaar bij de 17 miljoen amateurvirologen en -statistici, die we al eerder zagen bij systeem 1 en 2. Ze lezen iets op Facebook of Twitter. En hoppekee. Niet alleen zorgt systeem 1 voor impulsiviteit, ook overschatten mensen hun eigen vermogen informatie op waarde te schatten.
Dan is er ook nog het kuddegedrag. Ik wil eigenlijk helemaal geen wc-papier kopen, maar als mijn buurvrouw het doet, moet ik wel.

WEER IN BALANS

Gelukkig kent de gedragseconomie niet alleen problemen, maar ook oplossingen.
Allerlei overheidsmaatregelen zijn gericht op het vermijden van kuddegedrag of andere gedragseconomische fenomenen zoals hierboven opgetekend. Niet voor niets roept Mark Rutte in zijn speech op om niet te hamsteren of om 1,5 meter afstand te houden. In noodgevallen kan de overheid steviger te werk gaan en samenscholingsverboden afkondigen of mensen nog drastischer ophokken.

Maar het is niet alleen de overheid van wie alle heil te verwachten is. De markt draagt ook zijn steentje bij. Zo zien we dat veel winkels zelf allerlei maatregelen nemen die niet verplicht zijn. Ook zijn er allerlei producten die ontwikkeld worden (denk aan online materiaal), die verhinderen dat mensen toch in de verleiding komen fysiek contact te zoeken.

En als laatste schakel zitten we er zelf ook bij. Mensen leggen zichzelf allerlei beperkingen op, zoals niet afspreken met vrienden, terwijl dat strikt genomen wel zou mogen. Gelukkig maar. Gedrag begint bij onszelf en naar de markt of de overheid wijzen is te makkelijk. We zullen het samen moeten doen.

Super stoer als je deze doet! Post:

Seesaw:  De juiste cijfer lettercombinatie van opdracht 3.