Theorie + vragen

In een zaklamp zit een batterij. Een batterij is een voorwerp dat elektrische energie kan leveren.
Ook in een mobieltje zit een batterij. Deze batterijen kun je niet omwisselen, want ze hebben een andere vorm en spanning.

Veel apparaten werken op batterijen. Bijvoorbeeld: een rekenmachine, een laptop en een zaklamp. Batterijen geven elektriciteit. Er zijn verschillende soorten batterijen.

 

De staafbatterij
Een eenvoudige batterij is de staaf-batterij. Een staaf-batterij heeft een ronde vorm, met aan één kant een dopje. Bij dit dopje staat een +. Dit is de plus van de batterij. De + staat altijd op de batterij. De andere kant van de batterij is plat. Dat is de min (−) van de batterij.

Op de staaf-batterij staat: 1,5 V. Dit is de spanning van de batterij. Een staaf-batterij geeft een spanning van 1,5 volt. De letter V is de afkorting van volt.

De Penlite batterij
Het achterlicht van een fiets werkt vaak op batterijen. In het achterlicht op de foto zitten penlite-batterijen. Penlite-batterijen zijn kleine staaf-batterijen. Het dopje is de plus. De spanning van een penlite-batterij is 1,5 volt.

Batterijen in serie schakelen
Het achterlicht van een fiets heeft 3,0 volt nodig om met genoeg licht te branden. Dat is twee keer 1,5 volt. Als je twee penlite-batterijen op de juiste manier achter elkaar legt, dan krijg je 3,0 volt.
Door batterijen achter elkaar te leggen, kun je de spanning vergroten.
Dat noem je: batterijen in serie schakelen.

Spanning berekenen
Je wilt batterijen in serie schakelen. Dan leg je de plus van batterij 1 tegen de min van batterij 2. De spanning die je nu krijgt, kun je uitrekenen. Je moet de spanning van de batterijen optellen. Als je drie batterijen in serie schakelt, dan is de spanning: 1,5 + 1,5 + 1,5 volt = 4,5 volt. Je kunt ook berekenen: 3 × 1,5 volt = 4,5 volt.

Als je een van de drie batterijen per ongeluk verkeerd om legt, werkt hij tegen de andere batterijen in.
De totale spanning wordt dan: 1,5 + 1,5 – 1,5 = 1,5 V.

De platte batterij
Bij een platte batterij is de buitenkant open gemaakt, zodat je in de batterij kunt kijken.
Je ziet dat een platte batterij bestaat uit drie staaf-batterijen.
In de platte batterij zijn de drie batterijen in serie geschakeld.
Er gaat een draad van de min van de batterij naar de plus van de batterij ernaast.

Batterijen en het milieu
In batterijen zitten chemische stoffen die nodig zijn om elektriciteit te maken. Als die stoffen zijn uitgewerkt, dan is de batterij leeg. De chemische stoffen in een batterij zijn schadelijk voor het milieu. Lege batterijen horen daarom bij het klein chemisch afval. Dit is huishoudelijk afval waar schadelijke stoffen in zitten. 

De oplaadbare-batterij
Veel batterijen kun je weer vullen als ze leeg zijn. Dat zijn oplaadbare batterijen. Een oplaadbare batterij kun je opladen en opnieuw gebruiken. Telkens als de batterijen leeg zijn, leg je ze in een oplaad-apparaat. Met elektriciteit uit het stopcontact worden de batterijen weer opgeladen.

Je kunt deze batterijen heel vaak opnieuw gebruiken. Maar op het laatst doen ze het niet meer.
De lege batterijen horen dan bij het klein chemisch afval.

De spanning van een oplaadbare batterij is 1,2 volt. Dat is 0,3 volt minder dan een penlite-batterij. Sommige apparaten werken daarom niet goed met oplaadbare batterijen. Dat komt doordat de spanning te laag is.