Schoolklimaat

Of je eigenaarschap kunt vergroten in de school en in de klas, is afhankelijk van een aantal factoren: verschillen in onderwijsconcepten, het schoolklimaat, groepsomstandigheden, leerkrachtgedrag, de organisatie van de les en in welke mate leerlingen leiderschap hebben over hun eigen leerproces.
Er worden vier verschillende schoolklimaten onderscheiden, maar niet elk schoolklimaat is even geschikt voor het creëren van eigenaarschap. In dit hoofdstuk wordt ingegaan op wat verschillende schoolklimaten betekenen voor het eigenaarschap van leerlingen en welk schoolklimaat het meest geschikt is, om het eigenaarschap van leerlingen met betrekking tot hun leerproces te vergroten.
 
Klassenmanagement en het pedagogisch klimaat zijn verbonden aan eigenaarschap. Vanuit het pedagogisch klimaat kun je denken aan de aanwezige en gerealiseerde factoren vanuit de omgeving die bijdragen aan het welzijn van het kind. Hierdoor kan een kind zich in meer om mindere mate ontwikkelen (Alkema & Kuipers, 2006). Eigenaarschap kan ook een oefenplaats creëeren voor het kind om klaar te zijn voor de toekomst en de samenleving en maatschappij. School leert door interacties en onderlinge relaties de ontwikkeling hiertoe (Hooge, 2015).
 
Eigenaarschap kan ook gebruikt worden om vanuit het passend onderwijs en een pedagogisch klimaat aandacht te besteden aan het leren zelf. Eigenaarschap bij een leerling kan leidden tot een meer voorspelbaarder en fijner schoolklimaat. Autonomie, relatie en competentie zijn belangrijk voor het kind om tot leren te komen (Stevens, 2008). Het streven is dat een kind zoveel mogelijk leert in een actieve les. De leerling moet nog meer de ruimte krijgen om zijn eigen leren vorm te geven. Dat kan door zijn verhaal kwijt te kunnen, maar ook in dialoog te gaan met de klas (Ebbens & Ettekoven, 2009).
 
Een zorgzaam en veilig schoolklimaat is essentieel om goed te kunnen leren, maar ook les te geven. Het is de basis voor alle betrokkenen. Om te kunnen leren en les te geven is een zorgzaam schoolklimaat onontbeerlijk. Het vormt de basis voor gezamenlijke verantwoording voor personeel, leerlingen en ouders. Schoolklimaat is ook nauw verwant met de sfeer in de school. Er zijn vier soorten van schoolklimaat te onderscheiden:
 
1. Ondersteunende klimaat, vanuit het sociale element
2. Innovatieve klimaat, veel ruimte voor initiatief, groei en stimulans
3. Klimaat waarin respect voor regels centraal staat
4. Het vierde type is gericht op productiviteit en efficiëntie (Wij leren, 2018).
 
Een innovatief klimaat kenmerkt zich door verandering en aanpassing binnen het onderwijs. Verder kenmerkt het zich door risico en groei en stimuleert het nemen van initiatieven, verantwoordelijkheden en houdt het rekening met de wetenschap. Dit type klimaat past het best bij een team wat gaat werken met eigenaarschap (Scholen met succes, 2019).
 
Het is aan te bevelen dat een team zich bewust is van het schoolklimaat wat zij nu hebben en willen hebben. Binnen een gezond schoolklimaat voelen zowel leerlingen als leerkrachten zich gehoord en gewaardeerd. Aangenaam voelen binnen een school staat dichtbij de sfeer die heerst binnen ene school . Veiligheid is hierbij essentieel. Kinderen moeten zich op sociaal gebied veilig voelen en ouder en leerkrachten meelevend.
 
Om vanuit de visie van eigenaarschap les te geven vraagt ook wat van een leerkracht. De leerkracht is minder lesgevend en heeft meer een coachende rol binnen het onderwijs. Hij zal meer ondersteunend zijn. De leerkracht komt meer tegemoet aan de leerling, weet zijn doelen, bespreekt de doelen en geeft veel feedback en complimenten over het gemaakte werk of taken van de leerling. Binnen eigenaarschap stelt de leerkracht samen met de leerling de doelen steeds bij (Marzano, 2010).
 
Om eigenaarschap goed in te voeren is de relatie met het kind essentieel, dien je te zorgen voor een positieve leerling-leerkracht relatie. Hierbij is het belangrijk dat je interesse toont in het kind en dat je ook weet hoe de thuissituatie is en welke hobby’s of sporten de leerling beoefend. Door goed eigenaarschap kun je een kind laten excelleren. Dit kun je bereiken door voortdurend haalbare doelen te stellen en laat ook de klas, onderwijsteam en ouders daarin delen.
 
Leerlingen zelf zijn de beste informanten om te kijken of eigenaarschap en leef- en schoolklimaat werkt. Bevraag de leerlingen regelmatig op hun beleving en waardering van eigenaarschap en klimaat op school en in de groep. Gebruik de uitkomsten steeds weer om in beeld te brengen waar kansen voor verbetering liggen. Bijvoorbeeld aanschaf van middelen en, ICT. Betrek de leerlingen verder ook actief bij schoolactiviteiten, voorstellingen en ouderavonden. Geef ze ook daarin verantwoording en kansen om zichzelf te ontplooien en hun talenten te laten zien.