dwarsleasie

Dwarsleasie

De wervelkolom

 

Benamingen

Je ruggenmerg is een ingewikkeld communicatiesysteem dat het mogelijk maakt dat je hersenen 'praten' met delen van je lichaam en dat deze delen berichten terug kunnen sturen naar je hersenen. Het ruggenmerg is te vergelijken met een telefoonkabel met heel veel draden. De doorsnede is ongeveer de dikte van je pink en loopt vanaf de hersenen omlaag tot ongeveer L1, de eerste lumbale wervel onderaan je rug. Op dit punt lopen de zenuwbanen als een bundel uit de wervel.

Dit noemt men de cauda equina, vertaald betekent dit de paardenstaart, omdat het daar een beetje op lijkt. Om het ruggenmerg liggen drie beschermende lagen. De buitenste laag heet dura mater en is erg sterk. De volgende laag, de arachnoidea lijkt op een spinnenweb en is een strak ingepakte laag. De pia mater is erg dun en zorgt voor een waterdichte laag waardoor de hersenvloeistof vastgehouden wordt. Deze vloeistof vangt schokken voor de hersenen en het ruggenmerg op. Het ruggenmerg zelf heeft een vlindervorm met twee waarneembare gebieden, de grijze en witte stof.

De belangrijkste functie van het ruggenmerg is het doorgeven van berichten uit je lichaam naar je hersenen en van je hersenen naar je lichaam. Deze berichten gaan door de witte stof in het ruggenmerg. Net als bij liften, hebben de banen ieder een eigen pad en bestemming. De banen gaan zowel van de hersenen af als naar de hersenen toe.

Er zijn 3 verschillende soorten berichten:
  1. gevoel: sensorisch
  2. beweging: motorisch
  3. bescherming: reflexen
Sensorische berichten

Deze signalen geven informatie over het gevoel en worden ergens vanuit je lichaam verzonden, bijvoorbeeld vanuit je hand, naar het ruggenmerg. Het ruggenmerg stuurt de informatie door naar de hersenen. Als het bericht de hersenen bereikt wordt het vertaald naar gevoel, zoals aanraking, druk, pijn of temperatuur (warm of koud).

Motorische berichten

Dit zijn signalen naar de spieren. Zij beginnen in je hersenen en gaan door het ruggenmerg. Zenuwbanen geleiden deze berichten naar de juiste delen van je lichaam. Dit systeem beheert de meeste spieren.

Proprioceptieve berichten

Er is nog een belangrijk gevoel waar je je waarschijnlijk niet bewust van bent. Dit heet proprioceptie. Zonder dat je het merkt wordt voortdurend informatie aan de hersenen doorgegeven over de positie van je lichaamsdelen en gewrichten. Daardoor kunnen die precieze bewegingen coördineren. Dit gebeurt bijna onbewust, bijvoorbeeld bij het veranderen van de positie van je hand.

Het lichaam heeft een prachtig ingebouwd verdedigingssysteem. Niet alle berichten die vanuit het lichaam komen gaan direct helemaal naar je hersenen. Het ruggenmerg heeft de mogelijkheid zelf beslissingen te nemen.

Als je bijvoorbeeld op een scherp voorwerp stapt, geeft de huid een sensorisch signaal af naar het ruggenmerg. Als dit signaal daar als een 'paniek'-signaal herkend wordt stuurt het ruggenmerg zelf een reflex naar de spiergroep waar het signaal vandaan komt. Je voet zal zich automatisch omhoog trekken om weg te komen van het pijnlijke voorwerp. Het originele signaal gaat ook nog naar de hersenen om de reflex weer iets te onderdrukken om de controle over de beweging weer terug te krijgen.

Wat is dan een dwarsleasie?

Een dwarslaesie ontstaat als er een beschadiging is in het ruggenmerg. Deze beschadiging blokkeert de communicatie tussen je hersenen en je lichaam. Een dwarslaesie die ontstaat door breken, afscheuren of kneuzen door krachten van buitenaf, heet een traumatische dwarslaesie. De wervels kunnen gebroken zijn zoals op de afbeeldingen zichtbaar is. Een dwarslaesie kan ook ontstaan door ziekte zoals multipele sclerose (MS), een infectie, of kanker in de wervelkolom.

De hoogte van de dwarslaesie wordt aangegeven door de zenuwbaan die beschadigd is, maar kan ook verwijzen naar de beschadigde wervel. Meestal wordt de laesiehoogte aangeven met de hoogte van de beschadigde zenuw. Bijvoorbeeld C5/C6, dat betekent een breuk bij de 5e en 6e cervicale wervel. Dat is dus in de nek. Mijn laesiehoogte is T9, de 9e thoracale wervel.

Nu signalen niet meer langs het beschadigde deel verstuurd worden, kunnen de hersenen de spieren onder je laesieniveau niet meer aansturen. Ook sensorische signalen kunnen niet meer naar de hersenen toe verstuurd worden. Hierdoor is het gevoel voor warm en koud, pijn en druk verstoord. Vraag de specialist om uit te leggen welk deel van de wervelkolom bij jou beschadigd is. Reflexen werken mogelijk nog wel via een soort 'loop' of terugkaatsing via het ruggenmerg zelf. Maar de hersenen kunnen die reflexen niet meer remmen, dit kan zich uiten in spasticiteit van de spieren. Het is belangrijk te begrijpen dat de signalen vanuit je hersenen en vanuit je lichaam nog wel worden verzonden, maar dat ze de hersenen of spieren niet meer bereiken. Ze kunnen niet meer langs de plaats van je dwarslaesie. De spieren en organen onder het niveau van de dwarslaesie worden wel nog van bloed en voedingsstoffen voorzien. Mogelijk ervaar je na de dwarslaesie veranderingen in je ademhaling, je temperatuurregeling, je hartslag en je bloeddruk. Waarschijnlijk is het behoorlijk lastig om te gaan met je blaas- en darmfunctie en seksualiteit. Meer informatie hierover vind je in de andere hoofdstukken in deze cursus. Onzekerheid over seksuele functies en of je nog kinderen kunt krijgen, kunnen een grote impact hebben.

Elke schade aan het ruggenmerg heet een dwarslaesie. Als hij veroorzaakt wordt door een trauma (ongeval, ongeluk), dan heet het een traumatische dwarslaesie.

Artsen duiden een dwarslaesie aan door het neurologisch niveau te benoemen. Dus niet het niveau van de beschadigde wervel(s). Tussen elke twee wervels treden bundels zenuwen uit. De delen van het ruggenmerg waaruit die uittreden zijn genummerd en heten segmenten. (De nummering van de segmenten loopt niet helemaal parallel met de nummering van de wervels.)

De hoogte van een dwarslaesie wordt aangeduid met het nummer van het laatste volledig intacte ruggenmergsegment. Door na te gaan tot waar je nog beweging hebt en waar je nog gevoel hebt, kan worden geconcludeerd welke segmenten er beschadigd zijn. Het niveau van een dwarslaesie wordt beschreven door het laagste niveau waar je nog ongestoorde kracht en gevoel hebt te benoemen. Vaak is de schade niet volledig symmetrisch en resulteert niet altijd in een volledige onderbreking van de banen en daarmee de informatieoverdracht. Daarom wordt in de aanduiding ook van zowel links als rechts beschreven wat het motorisch en sensorisch niveau is van de laesie en of de laesie compleet of incompleet is. (dus of je nog enige kracht en enig gevoel hebt en hoeveel dat is). Bij dat laatste wordt met een letter (AIS A, AIS B, AIS C, AIS D) beschreven hoe compleet de laesie op sensibel en motorisch gebied is. AIS staat voor "Asia Impairment Scale"

Zo kan iemand een laesie hebben op C5, met links een sensorisch niveau van C7 en een motorisch niveau van C6 en rechts een sensorisch niveau C5 en een motorisch niveau C6.

Voor het gemak noemen mensen meestal alleen het niveau van het laatste intacte segment met daarachter compleet of incompleet. Bijvoorbeeld C4 incompleet.

Een complete laesie betekent dat er een totale blokkade van signalen is vanaf het niveau van het letsel. Er is geen gevoel of beweging onder het niveau van het letsel. Alleen als in de anus geen gevoel en geen willekeurige aansturing van de sluitspier is, is er sprake van een complete laesie.

Paralyse betekent dat het onmogelijk is om delen van het lichaam te voelen of bewust te bewegen.

Paraplegie (lage dwarslaesie) Deze term wordt gebruikt om aan te geven dat er een uitval is onder de T1 wervel. Mensen met een paraplegie hebben een volledige of gedeeltelijke uitval van de benen en romp. Maar kunnen hun armen en handen nog gebruiken.

Mensen die een letsel hebben in het cervicale deel van het ruggenmerg, hebben een incomplete of complete paralyse van de armen en benen. Men spreekt van een tetraplegie omdat alle vier de ledematen uitgevallen zijn (tetra is Grieks voor vier). Quadriplegie betekent hetzelfde, deze term wordt meer in Amerika gebruikt.

Het autonome zenuwstelsel beheert de onbewuste functies van je inwendige klieren en organen. Als je een dwarslaesie hebt, is dit systeem waarschijnlijk ook verstoord. Het autonome systeem controleert en stuurt onder andere aan: