Uitleg bij "De zin van het leven"

Schematische voorstelling van de tijd, in de zin van Teilhard

Achtergrondinformatie over leven, werk en betekenis van Teilhard de Chardin
De pagina behoort niet tot de TKL. De navolgende tekst wèl.

Het zou moeilijk zijn om vandaag de naam Teilhard de Chardin terug te vinden in een cursus geologie of paleontologie. Zijn bijdrage aan de theologie wordt vandaag ook sterk gerelativeerd. Maar ondanks zijn tanende bekendheid, is Teilhard een interessante figuur, omdat hij een van de eerste wetenschappers was die de wetenschap en het christelijk geloof probeerde te verzoenen.

Hoe wilde hij dat doen? Hij deed daar door in de evolutie een beweging aan te wijzen die hij 'verinnerlijking' noemde. Van bij de oerknal (of de schepping) is er volgens Teilhard een streving geweest naar het ontstaan van leven uit de levenloze materie. En dat leven ontwikkelde zich door verdere verinnerlijking tot een bewustzijn, met name dat van de mens. Dat zelfbewustzijn is zich vervolgens gaan ontwikkelen tot een spirituele bestaanswijze, waarbij de mens steeds meer naar altruisme en liefde is gaan neigen. Die ontwikkeling, die nu gaande is, zal eens uitmonden in een punt 'Omega', waarin de schepping weer samen zal vallen met de schepper.

De 'christogenese' is het te boven komen van de natuurlijke neiging om te strijden voor het eigen voortbestaan en dat van de eigen nakomelingen. De 'struggle for life', als je wil. Hoe meer mensen er in slagen om die onverbiddelijke 'natuurlijke' strijd om het voortbestaan te overstijgen met liefde en barmhartigheid, hoe meer ze god-gelijk worden.

Klinkt het allemaal wat zweverig en speculatief? Kan best zijn. Maar de denkbeelden van Teilhard wekten ook weerstand op bij de officiële kerk, die sommige elementen in zijn denken afkeurde. Met name Telihard's opvatting over de zonde vond geen genade. Zonde werd door hem gereduceerd tot een noodzakelijk kwaad, een 'evolutionair afvalproduct'. De zonde is in zijn ogen de menselijke ervaring van de Veelheid, die zou worden opgeheven in een steeds groeiende Eenheid met God.

Maar de kerk had ook nog moeite met het aanvaarden van de evolutieleer zelf. Die theorie zou het geloof in de schepping in de verdrukking brengen. Dus was Teilhard, die de evolutie als wetenschapper uiteeraard wel aanvaardde, een te wantrouwen figuur.

Het punt Omega, waar de hele evolutie/schepping volgens Teilhard naar op weg is, is uiteraard speculatief en dus geen onderdeel van de wetenschap. Doorgaans wordt er daar geen rekening gehouden met een bepaalde doelgerichtheid in de evolutie, die daarom wel eens 'blind' wordt genoemd en alleen gestuurd wordt door de mechanismen van (natuurlijke) selectie en mutatie, twee mechanismen die voortdurend op elkaar inwerken.