2. Ouderen en problematiek

Ouderen hebben te maken met specifieke problemen naarmate de leeftijd stijgt. In dit onderdeel gaan we daar wat dieper op in. Welke problemen gaat het over en hoe krijgen zorgverleners daar mee te maken.

 

Toenemende levensverwachting met toenemende kans op ziekten

De afgelopen jaren is de gemiddelde levensverwachting in Nederland toegenomen. Zo worden vrouwen gemiddeld 82,3 jaar en mannen bereiken een gemiddelde leeftijd van 78,3 jaar*. Het oude gezegde ‘ouderdom komt met gebreken’ gaat hierbij nog steeds op. Want niet alleen de gemiddelde leeftijd neemt toe, maar ook het aantal chronische ziekten en beperkingen groeit.

Ongeveer 38% van de 55- tot 64- jarigen heeft één chronische ziekte. Bij de mensen ouder dan 74, ligt dit percentage op 58%. Helaas blijft het bij ouderen vaak niet bij één ziekte, maar hebben ze te maken met meerdere chronische aandoeningen. Ook wel multimorbiditeit genoemd. De term kwetsbare ouderen wordt vaak in dit verband gebruikt. De interactie tussen multimorbiditeit en de psychosociale situatie maakt of een oudere patiënt kwetsbaar wordt.

Ongeveer 5,4 miljoen mensen hebben meer dan één chronische aandoening

In 2019 hadden 5,4 miljoen mensen twee of meer chronische aandoeningen (multimorbiditeit). Dit komt overeen met 31% van de totale Nederlandse bevolking en met 54% van de mensen met ten minste één chronische ziekte. Overigens hebben niet alle mensen met multimorbiditeit jaarlijks contact met de huisartsenpraktijk. 

Aantal mensen met multimorbiditeit neemt sterk toe vanaf 40 jaar

Bij mensen die jonger zijn dan 40 jaar komt multimorbiditeit relatief minder voor, maar het percentage mensen met multimorbiditeit is ook in deze leeftijdsgroep nog altijd gemiddeld 12%. Vanaf de leeftijd van 40 jaar neemt de prevalentie sterk toe. (De prevalentie wordt meestal opgegeven als van het aantal gevallen per duizend of honderdduizend)
Van de mensen van 75 jaar en ouder heeft 86% meer dan één chronische aandoening.

Meer vrouwen dan mannen met multimorbiditeit

Er zijn meer vrouwen met multimorbiditeit dan mannen, zowel relatief (34% van de vrouwen en 28% van de mannen) als absoluut (3,0 miljoen vrouwen en 2,4 miljoen mannen). In de leeftijdsgroep van 0 tot 15 jaar zijn er relatief meer jongens dan meisjes met multimorbiditeit. In de leeftijdsgroep van 15 en ouder jaar zijn er juist relatief meer vrouwen dan mannen met multimorbiditeit.

Gevolgen multimorbiditeit

Bij multimorbiditeit gaat het voornamelijk over de gevolgen die de combinatie van ziektes met zich meebrengt. Als kwetsbare ouderen bijvoorbeeld kampen met artrose dan hebben ze het niet alleen over de pijn in de knie, maar ook over hoe die pijn hen ervan weerhoudt om lekker te gaan wandelen. Of dat ze na het traplopen zo moe zijn dat ze geen zin meer hebben in een sociale avond. De gevolgen hebben dan ook voornamelijk betrekking op een verminderde kwaliteit van leven.

 

Kwetsbare ouderen, medicatie en gezondheidsproblemen

Ouderen kunnen kwetsbaar worden als gevolg van chronische ziekten of andere lichamelijke en geestelijke beperkingen in combinatie met hun psychosociale situatie. Maar wat houdt dat precies in?

Het Sociaal Cultureel Plan Bureau (SCP) beschrijft kwetsbare ouderen als volgt: “Kwetsbaarheid bij ouderen is een proces van het opeenstapelen van lichamelijke, psychische en/of sociale tekorten in het functioneren dat de kans vergroot op negatieve gezondheidsuitkomsten (functiebeperkingen, opname, overlijden)”.

Volgens het SCP (2011) behoort 25% van alle 65-plussers tot de groep van kwetsbare ouderen. Dit zijn ongeveer 700.000 mensen. De verwachting is dat het aantal kwetsbare ouderen de komende twintig jaar zal oplopen tot 1.000.000. Ouderen met multimorbiditeit lopen hierbij het meeste risico op negatieve gezondheidsuitkomsten (functiebeperkingen, opname, overlijden) omdat de combinatie van aandoeningen hen meerdere beperkingen oplegt. Deze beperkingen hebben voornamelijk betrekking op de kwaliteit van leven.

Kwetsbare ouderen en de kwaliteit van leven

De kwaliteit van leven wordt beïnvloed door de effecten van de chronische ziekte op het (dagelijks) functioneren en de symptoomlast. Met name het symptoom pijn blijkt grote negatieve invloed te hebben. In verschillende onderzoeken (zoals Onder et al, 2006) is te zien dat de pijn die samengaat met de chronische ziekte ervoor zorgt dat andere klachten ontstaan als depressieve gevoelens, angst, slaapproblemen en verminderde zelfredzaamheid. Hierdoor neemt de kwaliteit van leven af. Maar met welke gezondheidsgevaren hebben ouderen nu geregeld te maken en hoe beïnvloeden die de kwaliteit van leven?

Gezondheidsproblemen bij ouderen

Veel voorkomende gezondheidsproblemen waar ouderen mee kampen, zijn:

 

De ouderen van tegenwoordig hebben zo hun eigen uitdagingen. De ontwikkelingen in de digitale wereld, eenzaamheid, het wegvallen van voorzieningen.
Hoe geven wij als maatschappijinvulling aan de oplossing van deze problemen? Daar gaan we in dit keuzevak verder op in.

 

KBO Panningen - oog voor ouderen!