Expressionisme

Het expressionisme kun je zien als een reactie op de stromingen die we aan het eind van de negentiende en het begin van de twintigste eeuw hebben zien ontstaan. De subjectieve weergave van de werkelijkheid in het impressionisme en de romantiek en de objectieve weergave bij het realisme en naturalisme was niet langer toereikend.

Expressionisten wilden heftig reageren op de gruwelen van de Eerste Wereldoorlog en de problemen van hun tijd. Zij stellen hun ik centraal en willen hun bewogenheid uitdrukken. Dan is het niet genoeg om zoals impressionisten deden, alles wat je oog kan waarnemen, weer te geven. Zij willen tot de kern doordringen. Dus geen foto’s van uiterlijke zaken, maar röntgenfoto’s van het innerlijk (vrij naar Hendrik Marsman).
Bij hen geen regelmatige strofenbouw, rijmschema’s of metrum maar het vrije dynamische vers. Klank en ritme worden belangrijk en daarbij komt het gebruik van misvormende beeldspraak, korte zinnen en het gebruik van het zelfstandig naamwoord in plaats van het bijvoeglijke naamwoord.

Eén van de grootste vernieuwers van onze poëzie in de vorige eeuw is de Vlaming Paul van Ostaijen. Als tijdens de eerste wereldoorlog Antwerpen door de Duitsers bezet is, ontmoet Paul zijn vrienden in de music-hall ‘Wintergarten’. Deze tijd heeft hem dermate geboeid dat hij in zijn eerste bundel ‘Music Hall’ (1916) hier verslag van doet. Van Ostaijen gedraagt zich in die tijd als een dandy en gebruikt  cocaïne.

Paul van Ostaijen (1896 – 1928) is één van de bekenste schrijvers van het expressionisme

jespers -ostaijen

Floris Jespers schildert Paul van Ostaijen
(Link: KMSK Antwerpen)

In 1918 vlucht hij naar Berlijn om aan vervolging voor activistische activiteiten te ontkomen. In Berlijn raakt hij onder de indruk van allerlei revolutionaire bewegingen. Op artistiek gebied is hij sterk beïnvloed door het dadaïsme. In deze tijd schrijft hij de bundel ‘Bezette stad’. In deze bundel experimenteert hij met de typografie. Ook schrijft hij gedichten waarin klank en ritme erg belangrijk zijn.