Stap 2


Val van de Berlijnse muur

Op 11 en 12 november 1986 hadden de leiders van de Oostbloklanden in Moskou een vergadering waar Gorbatsjov hen een boodschap meegaf die grote gevolgen zou hebben voor het Oostblok. Kijk naar het tweede fragment van “Koude Oorlog: verloop”. Van 4:48 min tot eind. Lees voor het kijken vraag 1 t/m 3 in deze stap. De antwoorden vind je deels in deze video.

De gebeurtenissen waren niet geheel onvoorzien. Gorbatsjov had het wel kunnen vermoeden toen hij in 1986 die aankondiging deed. In de Europese Oostbloklanden waren burgers het communistische bewind en het communistische gedachtegoed allang beu. Ze wilden meer vrijheid en ze wilden af van de planeconomie die (net als die in de Sovjet-Unie zelf) slecht functioneerde, waardoor de meeste burgers een karig bestaan leidden. Dat was ook het geval in Polen en Hongarije waar het bewind onder druk van burgers minder autoritair was geworden. Toen de burgers in de Oostbloklanden zagen hoe de Sovjet-Unie steeds meer van zijn soldaten uit die landen terugtrok was het niet langer de vraag óf ze in opstand zouden komen tegen hun regering, maar wanneer.

De communistische regeringen moesten één voor één plaatsmaken voor democratisch gekozen regeringen, bestaande uit meer partijen. Deze nieuwe regeringen maakten een eind aan de planeconomie en vormden deze om tot een vrijemarkteconomie. Het communisme werd door het kapitalisme vervangen. Eén van de Oostbloklanden, Oost-Duitsland hield zelfs op te bestaan. Het werd in 1990 samengevoegd met West-Duitsland.
Zo raakte de Sovjet-Unie zijn beschermende gordel van trouwe, communistische bondgenoten in Europa kwijt en werd Duitsland een stuk machtiger.

In de Sovjet-Unie namen sommige burgers dat alles Gorbatsjov niet in dank af. Die burgers waren nog steeds bang voor Duitsland, omdat dit land in 1914 het toenmalige Rusland was binnengevallen en in 1941 de Sovjet-Unie. Ook vonden ze dat hun land meer gevaar liep van een vijandige inval, omdat de gordel van Oostbloklanden rond de Sovjet-Unie was verdwenen. Ten slotte voelden ze het als een grote vernedering voor hun land dat dat minder invloed had gekregen in Europa.

  1. Wat wordt in het filmfragment bedoeld met “satellietstaten?
  2. Waarom viel in deze landen het communistische bewind om en werden Oost- en West-Duitsland met elkaar herenigd?
  3. Waarom voelden veel mensen in de Sovjet-Unie zich na 1989 minder veilig?

De Sovjet-Unie en de Verenigde Staten worden vrienden.
Gorbatsjov wilde af van het idee dat militaire macht de doorslag moest geven bij betrekkingen tussen landen. Hij vond ook dat de relatie tussen zijn land en de Verenigde Staten vriendschappelijker moest worden. Daarom probeerde hij met de Amerikaanse president Ronald W. Reagan afspraken te maken over vermindering van het aantal kern- en andere wapens dat beide landen mochten hebben. Door het maken van die afspraken zou de Sovjet-Unie bovendien flink kunnen besparen op uitgaven voor haar leger. Daardoor zou de gammele economie van het land minder gebukt gaan onder de lasten van die uitgaven. Deze aanpak bij het verbeteren van de relatie tussen beide landen werkte zo goed dat Reagan en Gorbatsjov in 1989 officieel konden verklaren dat de Koude Oorlog tussen beide blokken was afgelopen.

Door het verdwijnen van het communisme in de Oostbloklanden, het einde van de Koude Oorlog, en ook door glasnost, perestrojka en democratisering van de Sovjet-Unie, werd Gorbatsjov in het Westen als een idool vereerd. Hij werd buitengewoon populair. In 1990 kreeg hij zelfs de Nobelprijs voor de Vrede.

  1. Wat deed Gorbatsjov om de relatie tussen zijn land en de Verenigde Staten te verbeteren?