We zeiden het al eerder: Chromosomen komen altijd in paren voor. Dat is ook zo met erfelijke eigenschappen in lichaamscellen. LET OP: Lichaamscellen. In geslachtscellen komen erfelijke eigenschappen enkelvoudig voor, in lichaamscellen komen ze in paren voor. In lichaamscellen noemen we het in paren voorkomen van erfelijke eigenschappen genenparen.
Homozygoot en heterozygoot
Oke, twee nieuwe termen die we moeten begrijpen. We leggen ze per term uit en met behulp van plaatjes. Deze termen komen veel terug bij erfelijkheid, dus knoop dit in je lieve schattige oortjes.
Met homozygoot bedoelen we dat twee genen in het genenpaar helemaal gelijk zijn aan elkaar.
In de afbeelding hiernaast zie je een voorbeeld. Kijk naar de haren en naar de genen die daarbij horen. De linker 'Justin Bieber in zijn beginjaren'-wannabe heeft twee dezelfde genen voor steil haar. De rechter krullenbol heeft twee dezelfde genen voor krullend haar. Let ook op de letters die bij de plaatjes staan. Babyface links heeft aa als genotype en het baasje rechts heeft AA. Beiden worden dus met de letter A aangegeven, maar de één met een hoofdletter en de ander met een kleine letter. Waarom dat zo is komen we zo op terug.
Het tegenovergestelde van homozygoot is heterozygoot. We noemen iets heterozygoot wanneer er in het genenpaar twee verschillende genen voorkomen. Smily Mc Douche hier rechts is heterozygoot. Waarom is dat zo? Omdat hij zowel het gen voor steil als voor krullend haar heeft. Dat is te zien in de schematische weergave van zijn genen, maar ook in de aanduiding van de letters: Aa. Eén gen voor steil haar, één voor krullend haar. Heb je op een genenpaar twee verschillende genen voor dezelfde eigenschap, dan ben je heterozygoot voor die eigenschap.
Dominante en recessieve genen
Niet ieder gen is even sterk. Sommige genen zijn sterker dan anderen. Het kan dus zijn dat je twee verschillende genen voor dezelfde eigenschap hebt (heterozygoot), maar dat één van deze eigenschappen niet zichtbaar is (denk aan het fenotype). Eén van de genen is dan sterker dan het andere gen. Het sterke gen noemen we dominant, het minder sterke gen noemen we recessief. Een dominant gen komt altijd tot uiting. Wanneer deze samen is met een recessief gen, zal het domindante gen het winnen. Alleen wanneer er twee recessieve genen samen zijn (homozygoot), komt het recessieve gen tot uiting. Dominante genen schrijven we altijd met een hoofdletter en recessieve genen schrijven we met een kleine letter. Welke letter uit het alfabet we gebruiken maakt niks uit; vaak kiezen we een letter die wat te maken heeft met het onderwerp.
Intermediar fenotype
Het kan ook zo zijn dat er twee dominante genen actief zijn. Beiden zullen dan winnen en dat zie je ook in de resultaten. Kijk maar eens naar de bloemen hieronder. Zowel de rode als de witte kleur zijn dominant bij deze soort bloemen. Maak je een mengeling van deze twee bloemen, dan krijg je een gemengde bloemkleur.
Homozygoot | Heterozygoot |
Twee dezelfde genen bij elkaar | Twee verschillende genen bij elkaar |
Recessieve genen kunnen tot uiting komen | Recessieve genen komen nooit tot uiting |
AA of aa (of een andere letter) | Aa (of een andere letter) |
Genenparen https://youtu.be/T-uRoFOLJAI