Stap 3: Dekolonisatie

De eerste kolonie die zich losmaakte van het moederland (dat proces noemen we dekolonisatie) was Amerika. In 1776 verklaarden de Verenigde Staten van Amerika zich onafhankelijk van Groot-Brittannië.

De eerste dekolonisatiegolf vond tussen 1810 en 1821 plaats toen Spanje bijna al haar koloniën in Midden en Zuid-Amerika verloor. Spanje was verzwakt uit de oorlog met Frankrijk gekomen.

De tweede grote dekolonisatiegolf vond na de Tweede Wereldoorlog plaats, eerst in Azië en daarna in Afrika. Daar waren minstens drie redenen voor:

  1. Het verloop van de Tweede Wereldoorlog in Azië toonde aan dat de Europese mogendheden niet onoverwinnelijk waren (denk aan de bezetting van Nederlands-Indië door Japan).
  2. Dekolonisatie was een speerpunt van de nieuwe Verenigde Naties (ontstaan in 1945), aansluitend onder meer bij artikel 23, lid 3 (“De wil van het volk zal de grondslag zijn van het gezag van de regering”), bij de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens en bij het Handvest van de VN (“Alle volkeren hebben recht op zelfbeschikking”).
  3. De Verenigde Staten van Amerika en de Sovjet-Unie vochtten een strijd om de hegemonie uit en steunden nationalistische bewegingen die naar onafhankelijkheid streefden. Dat deden beide grootmachten om hun eigen ideologie zoveel mogelijk te verspreiden, die van de opponent tegen te houden, en daarbij konden ze nieuwe bondgenoten goed gebruiken. Bovendien was economische samenwerking met de nieuwe landen zeer profijtelijk; zowel Amerika als de Sovjet-Unie zorgden er voor dat hun belangen in ruime mate behartigd werden.
Dekolonisatie van Afrika

In 1960 namen de VN een verklaring aan over dekolonisatie. Er werd in dat jaar ook een speciaal Comité voor Dekolonisatie opgericht, als onderdeel van de Algemene Vergadering. Mede door de inzet van VN en de beide grootmachten werden in dat jaar zeventien landen in Afrika tegelijk politiek onafhankelijk. Zie ook de afbeelding rechts:
Gif: Dekolonisatie van Afrika

Met het afronden van het dekolonisatieproces in Afrika leek de hegemonie van Europa rond 1970 sterk afgenomen. De huidige hegemoniale staten veroveren geen koloniën meer. Zij verwerven hun invloed door economische, militaire en politieke samenwerking.