De macht van de soevereine staat is niet alleen verschoven naar supranationale organisaties als EU, ASEAN (Association of Southeast Asian Nations) en USMCA (United States-Mexico-Canada Agreement), maar ook naar mno’s (multinationale ondernemingen), met een omzet die groter is dan het bruto nationaal product (bnp) van menig ontwikkelingsland.
De globalisering heeft ervoor gezorgd dat mno’s hele bedrijfstakken hebben verplaatst naar landen waar de lonen lager zijn en ze minder te maken hebben met lastige wetgeving (milieu, veiligheid). Zo is de textielindustrie uit Nederland uiteindelijk verplaatst naar landen in Zuidoost-Azië.
Mno’s hebben ook veel hoofdkantoren verplaatst naar belastingparadijzen als Nederland, Bermuda, de Kaaimaneilanden en Zwitserland.
De Rolling Stones, Starbucks, Nike, Heinz, Diageo (het whiskybedrijf Johnny Walker) en duizenden andere mno’s zijn op papier Nederlands. In 2014 stroomde er 8000 miljard euro door Nederland en daar werd maar 2 miljard euro belasting voor betaald.
Er zijn in Nederland plannen ontwikkeld om multinationals eerlijker te belasten met oog voor het vestigingsklimaat. Nu kan het gebeuren dat bedrijven die in Nederland winst maken hier geen belasting betalen dankzij verrekening van verliezen of van bepaalde aftrekposten. Daarom worden de regels voor belastingheffing vanaf 2022 voor mno's verscherpt. Lees daarover het volgende artikel.
De toenmalige regering van Obama berekende dat door het verplaatsen van de hoofdkantoren van Amerikaanse bedrijven naar belastingparadijzen, Amerika jaarlijks 90 miljard dollar belastingopbrengsten misloopt. De grootste verliezers zijn niet de Amerikaanse belastingbetalers, maar de ontwikkelingslanden die belastingopbrengsten hard nodig hebben voor hun gezondheidszorg, onderwijs, infrastructuur e.d.
De veranderende rol van de staat is ook gevolg van de deregulering van de overheid die in veel landen heeft plaatsgevonden. Provincies en grote steden springen in het gat en voeren vaak hun eigen (economisch) beleid.
Zo gaan Nederlandse gemeentebestuurders met veel instellingen en bedrijven uit hun stad graag naar China om daar contacten (en hopelijk contracten) op te doen. Zo leidde burgemeester Ahmed Aboutaleb in 2015 een zakendelegatie naar de steden Shanghai (China), Beijing (China) en Jakarta (Indonesië). Daar ondertekende de Erasmus Universiteit in het bijzijn van de burgemeester onder meer een samenwerkingsovereenkomst met de Shanghai University for Finance and Economics.
Een ander voorbeeld van de veranderende rol van de staat is het opzeggen van het Klimaatakkoord van Parijs door toenmalig president Trump in 2017. Als reactie daarop ondertekenden gouverneur Jerry Brown van Californië, de grootste staat van Amerika, en de Chinese minister van Wetenschap en Technologie een overeenkomst over de opslag van koolstofdioxide, groene energie en computertechnologie die kan helpen de uitstoot terug te dringen. De gouverneur benadrukte dat Californië “de doelstellingen van Parijs voor 100% wil halen”. Hij stond daarbij lijnrecht tegenover klimaatscepticus en toenmalig president Trump.