Twee landen die van elkaar verschillen
De Verenigde Staten van Amerika bestaan sinds 1776. In dat jaar besloot een aantal Engelse kolonies om zich los te maken van Engeland. De Sovjet-Unie is ontstaan in 1922. Vijf jaar eerder had de Russische Revolutie het regime van de tsaar verdreven. Daarna brak er een strijd los tussen de communisten (Bolsjewieken) onder leiding van Lenin en de anticommunistische Witten. Dat was de beweging van vroegere grootgrondbezitters, de oude legertop en de oude Russische adel. Zij wilden de tsaar terug. De Bolsjewieken wonnen de burgeroorlog en de Sovjet-Unie werd opgericht als een fusie van 15 verschillende republieken. In 1991 viel de Sovjet-Unie weer uit elkaar. In de tussenliggende periode groeiden zowel de Verenigde Staten als de Sovjet-Unie uit tot wereldmachten met totaal verschillende opvattingen. Ze stonden lijnrecht tegenover elkaar. Behalve tijdens de Tweede Wereldoorlog. Nu eerst de verschillen.
Twee verschillende ideologieën
Een ideologie is een heel systeem van ideeën en opvattingen over hoe mensen met elkaar moeten omgaan, hoe de samenleving moet worden georganiseerd en hoe macht, kennis en bezit moeten worden verdeeld.
De ideologie van de VS is het kapitalisme. Een belangrijk kenmerk daarvan is het privébezit en het bestaan van verschillende klassen. Zo zijn er, om te beginnen, mensen met geld of ander eigendom en mensen zonder. Je mag eigendom hebben en dat eigendom inzetten om er geld mee te verdienen. Zo kun je een bedrijf beginnen, mensen voor je laten werken en winst maken. De overheid bemoeit zich daar zo weinig mogelijk mee. De vrije markt van vraag en aanbod regelt zelf de juiste prijzen en salarissen.
Lijnrecht daartegenover staat het communisme. Een belangrijk kenmerk is dat privébezit zoveel mogelijk is uitgebannen. Een eigen bedrijf, een eigen boerderij of een eigen woning, dat kan niet meer. Bezit is gemeenschappelijk, het is van alle burgers. Het Centraal Comité van de communistische partij beslist daarover. Van bovenaf wordt vastgesteld wat er geproduceerd wordt, tegen welke prijzen en welk uurloon een arbeider verdient. De producten worden verkocht in staatswinkels of geëxporteerd via staatsbedrijven. Daarom noemt men de economie van de Sovjet-Unie een staatseconomie.
Democratie versus dictatuur
Vanaf zijn ontstaan in 1776 is de VS een democratisch bestuurd land. Er zijn verschillende partijen en regelmatig kunnen de kiezers naar de stembus om hun stem uit te brengen. Het staat ook iedereen vrij om zelf een partij op te richten. De VS kent vrijheid van meningsuiting, dat wil zeggen dat je openlijk voor je mening uit mag komen zonder angst voor bestraffing.
Dat was anders in de Sovjet-Unie. In 1922 werd het land geleid door Lenin, die al snel het democratisch centralisme invoerde. Dat wil zeggen dat binnen het Centraal Comité met meerderheid genomen beslissingen door de minderheid niet meer mochten worden bestreden. Dat heeft de weg vrijgemaakt voor de dictatuur van zijn opvolger, Jozef Stalin. Wie het niet met de leiding eens was kon uit de partij worden verwijderd of, zoals later heel gewoon werd, verdween in een strafkamp.
Waar of niet waar?
Onthoud de antwoorden.
In Stap 5 krijg je een toets waarin deze vragen terugkomen.