3.4 geslachtschromosomen

X-chromosomale overerving
Zoals jullie weten is er 1 verschil in de chromosomenparen tussen de man en de vrouw. De man heeft XY en de vrouw XX. Als de man een geslachtscel produceerd kan dat een X-chromosoom of een Y-chromosoom bevatten. Dit maakt de kans op een jongen of een meisje ook 50 procent. De vrouw krijgt of een X-chromosoom of een Y-chromosoom van de man. Een vrouw heeft XX en zal dus geen verschil kunnen maken tussen een jongen of een meisje (elke geslachtscel heeft een x).

Bekijk deze link voor de verhouding tussen man en vrouw in jou regio:
https://www.cbs.nl/nl-nl/achtergrond/2018/35/mannen-en-vrouwen-per-leeftijdsgroep

Op de X-chromosomen liggen net als op elke andere chromosoom genen. Het X-chromosoom is anders dan het Y-chromosoom en bevat dus ook andere allelen. Op het moment dat je dus twee X-chromosomen hebt, zijn er dus allelen die mannen wel hebben en vrouwen niet. Wel bevatten vrouwen twee keer de informatie van het X-chromosoom, wat ze dus sterker maken.

Een voorbeeld:
Op het moment dat er een meisje (XX) wordt geboren waarvan de vader kleurenblind is. De allelen voor kleurenblindheid zijn recessief (komen niet tot uiting in het fenotype als er een dominant allel aanwezig is). Ook komen deze allelen alleen voor op X-chromosomen. De moeder heeft geen last van kleurenblindheid.

Omdat het meisje een X krijgt van de moeder en van de vader is het allel van de moeder dominant over de X van de man. Hierdoor heeft het kind geen kleurenblindheid. 

Zou het meisje kleurenblindheid kunnen doorgeven aan haar kinderen?

Ze heeft een X met allel kleurenblindheid en zonder kleurenblindheid. Dit schrijven we op deze manier op: XAXa 
 - De A staat voor dominant allel zonder kleurenblindheid
 - De a staat voor ressesief allel met kleurenblindheid

Het meisje (XAXa) groeit op en vind een man zonder kleurenblindheid (XAY) en ze krijgen samen een zoontje (XY). Wat is de kans dat het zoontje kleurenblindheid heeft:
 - Omdat het een zoontje is heeft ze de Y van de vader gekregen en een X van de moeder.
 - De kans op een X zonder kleuren blindheid is 1 op 2 dus 50 procent.

Hierdoor kan je dus de voordelen en verschillen zien tussen het hebben van XX en XY.
Omdat veel allelen overerveren door het X-chromosoom is het voor een man nadelig maar 1 exemplaar ervan te hebben.

 

geslachts chromosomen https://youtu.be/SzEF4kmv9RA