Recensie De donkere kamer van Damokles, Willem Frederik Hermans
Held of loser?
"Ik heb eigenlijk niets gedaan. Ik ben onschuldig. Ik zou liever een held wezen, maar ik weet zeker dat ik onschuldig ben. Er schijnt een man rond te lopen die sprekend op mij lijkt. De daden van die man worden mij aangewreven. De Duitsers hebben mij geconfronteerd met een andere gevangene. Die gevangene beweerde dat hij mij bij hoog en bij laag mij herkende. Ik had hem nooit gezien."
Het boek De donkere kamer van Willem Frederik Hermans gaat over een man genaamd Hendri Osewoudt die in de tijd van de Tweede Wereldoorlog heeft geleefd. Hij werkte in een sigarenwinkel totdat een man genaamd Dorbeck zijn winkel binnenkwam. Osewoudt moest voor deze man opdrachten gaan uitvoeren tijdens de Tweede Wereld oorlog. Deze twee mannen lijken sprekend op elkaar. Ze hebben precies dezelfde lengte, dezelfde gezichtsvorm en vooral wanneer Osewoudt zijn haar zwart had geverfd waren ze niet meer van elkaar te onderscheiden.
Door alle daden die Osewoudt namens Dorbeck heeft gepleegd zijn er door heel het land foto's te zien van hem waaronder staat dat hij vermist is. Degene die Osewoudt zou vinden kreeg maar liefst 500 gulden. Osewoudt is hierdoor gevangen komen zitten en moest gaan bewijzen dat hij die daden niet had gepleegd, maar dat het opdrachten waren van Dorbeck. Hetgene wat het voor hem lastig maakte om dit te gaan bewijzen, was dat Dorbeck nergens meer te bekennen was. Osewoudt beweerde dat hij een foto had gemaakt met een Leica waarbij hij naast Dorbeck stond. Wanneer deze foto werd gedrukt in de donkere kamer bleek deze volledig zwart te zijn. Er is verder weinig bewijs dat Dorbeck werkelijk bestaan heeft. Voor hetzelfde geld zou het een hersenschim zijn geweest. Dit is iets waar de lezer nooit achter zal komen en dus zelf kan invullen.
Persoonlijk denk ik dat het wel een hersenschim geweest zou kunnen zijn. In het boek staat namelijk dat er duizenden papieren zijn gebruikt om te onderzoeken of Osewoudt nu gelijk heeft of niet. Maar geen een van die documenten beweert dat Dorbeck werkelijk bestaan heeft. Wat het voor Osewoudt nog lastiger maakt om het te bewijzen dat het wel zo is, is dat zijn kennissen en familieleden tijdens de oorlog zijn komen te overlijden. Zij zouden namelijk ook in contact gekomen zijn met Dorbeck.
Willem Frederik Hermans was een Nederlandse schrijver die geleefd heeft vanaf 1921 t/m 1995. Hij heeft de oorlog dus zelf ook daadwerkelijk meegemaakt. Ik vind dit erg interessant, want door zijn schrijfstijl is het best makkelijk om je in te beelden hoe het was op in die tijd te leven. Hij geeft bijvoorbeeld veel omschrijvingen van plaatsen waar het verhaal zich afspeelt. Zoals de gevangenis waar Osewoudt in gevangen zat. Maar ook de denkwijze van Osewoudt is erg goed omschreven. Een voorbeeld hiervan is dat Osewoudt erg gefrustreerd werd toen de Duitsers hem niet wilde geloven dat hij die daden niet heeft gepleegd. Of hoe hij zich voelde toen de oorlog al voorbij was en iedereen was bevrijd behalve hij.
Een voorbeeld van een thema dat bij dit boek past is oorlog. Dit is natuurlijk best vanzelfsprekend, omdat het ten eerste in de tijd van de Tweede Wereld oorlog heeft plaatsgevonden, en ten tweede omdat Osewoudt erg veel te maken kreeg met de Duitse militairen. Hij wilde zelf ook graag het militaire leger in, maar daarvoor kreeg hij de kans niet omdat hij daarvoor net te klein was.
Een ander thema dat in dit boek regelmatig voorbijkwam was liefde. Op het moment dat Osewoudt zijn haren zwart liet verven door Marianne werd hij verliefd op haar. Zij zag hem als een held in de oorlog. Hier werd Osewoudt wat onzeker van, omdat Marianne hem nooit voor de oorlog had gekend toen hij maar een gewone man was die in een sigarenwinkel werkte. Hij was bang dat Marianne verliefd zou worden op Dorbeck, omdat Osewoudt zichzelf een mislukt kopie van hem vond.
Eén van de belangrijkste thema's is 'foto'. In het boek komen regelmatig dezelfde drie foto's voor van Duitse militairen. Wat deze foto's bijzonder maakt is dat Osewoudt eigenlijk nooit aan deze foto's mocht komen, omdat dat een soort bezit was van de Duitsers. Hierdoor kwam hij in de problemen. Osewoudt beweerde dat hij die foto's voor Dorbeck moest laten drukken. Ook de foto waarop Osewoudt en Dorbeck samen in voor kwamen heeft te maken met dit thema.
Ik vind dit een boek waarbij je wel goed moet opletten wat er gebeurt. Een situatie dat al eens eerder is voorgekomen wordt vaak herhaald en is dat dus erg belangrijk. Als lezer wordt dit boek pas echt leuk als je deze situaties later weer kan herkennen wanneer Osewoudt bijvoorbeeld wordt overhoord door één van de Duitsers. Een voorbeeld van zo'n situatie is toen Osewoudt samen met Marianne in de bioscoop zat en een foto van hem op het grote scherm werd geprojecteerd. Het valt me ook op dat het taalgebruik erg anders is dan het taalgebruik van nu. Dat is natuurlijk helemaal niet gek, aangezien dit boek uit 1958 komt. Voordat ik begon met lezen had ik bijvoorbeeld nog nooit van een Leica gehoord. Dat is een soort camera uit die tijd.