TIKKOP Lezen voor de lijst niveau 3
Geschreven door Adriaan van Dis Hugo Welten H4B
Waarom dit boek:
Dit boek heb ik gekozen uit lezen voor de lijst niveau 3. De andere boeken die ik heb gelezen waren allemaal niveau 2 en aangezien er vooruitgang moet zijn in mij gelezen boeken wou ik wel een niveau 3 boek lezen. Wat mij aansprak om dit boek te kiezen was de titel TIKKOP, ik wist namelijk niet wat deze titel betekende.
Schrijver:
Adriaan van Dis (1946) groeide op in Bergen, te midden van halfzussen en ouders met een Indische (oorlogs)geschiedenis. Hij debuteerde in 1983 met de novelle Nathan Sid, bekroond met het Gouden Ezelsoor. In de beginjaren negentig schreef hij een aantal reisromans, waaronder Het beloofde land en In Afrika. In 1994 verscheen de uiterst succesvolle roman Indische duinen, over een in Nederland geboren zoon van een Indische familie die wordt opgevoed in de sfeer van verzwegen leed. Dit boek werd bekroond met de Gouden Uil (1995) en de Trouw Publieksprijs en genomineerd voor de Libris-prijs, de AKO-prijs en de Aristeion-prijs. In 1999 kwam de roman Dubbelliefde uit, in 2000 gevolgd door de novelle Op oorlogspad in Japan. In september 2002 verscheen de roman-in-taferelen Familieziek, in 2004 schreef hij het boekenweekessay Onder het zink. Un abécédaire de Paris, begin januari 2007 verscheen de roman De wandelaar en eind november 2007 Leeftocht, een verzameling verhalen en reportages. In 2010 kwam zijn roman Tikkop uit, die genomineerd werd voor de Libris Literatuurprijs. Eind november 2011 publiceerde hij Stadsliefde, waarin de stad Parijs centraal staat. 6 november 2014 verscheen de roman Ik kom terug. De boeken van Adriaan van Dis zijn in vele talen vertaald.
Thema/motief:
TIKKOP is een verhaal over vriendschap, verraad, desillusie en een kind tussen twee culturen. Een belangrijk thema van het boek is dan ook vriendschap. Donald en Mulder waren in de jaren 70 bevriend in Parijs en zaten samen in een beweging die Zuid-Afrika wilden bevrijden van de apartheid Ook bijna 40 jaar daarna zijn ze nog bevriend. Er is wel te merken dat er verschil tussen de twee zit, zo is Mulder veel gematigder en Donald veel fanatieker.
Ook spelen desillusies en cultuurverschillen een belangrijke rol.
De titel TIKKOP verwijst naar de gebruikers van tik (een drugs in het verhaal). De hoofdpersoon en een vriend proberen een jongen een toekomst te bieden maar ook deze jongen zit aan de tik.
Ruimte:
Het verhaal speelt zich af in een vissersdorpje in Zuid-Afrika maar ook voor een deel in Parijs. Het vissersdorpje is redelijk afgelegen en het is vanaf het dorpje wel een uur rijden naar de eerste supermarkt. Het dorpje is duidelijk gescheiden, de donkere mensen wonen allemaal aan de kust in kleine huisjes terwijl de blanken in de duinen in grote villa’s wonen. Het verhaal speelt zich ook voor een deel af in Parijs in de tijd dat Muller bij het verzet zat, dit zie je eigenlijk alleen maar in de flashbacks.
Tijd:
Het verhaal speelt zich af in 2009 en 2010. Op de laatste pagina staat dan ook “Kaapstad – Parijs, januari 2009 – augustus 2010”. Het verhaal heeft redelijk veel flashbacks en is dus niet chronologisch. De flashbacks gaan vaak terug naar Parijs rond 1970.
Perspectief:
Het verhaal wordt verteld door de personale verteller uit de verleden tijd en het perspectief van Mulder. Doordat je het verhaal vanuit Mulders perspectief leest zie je het verhaal maar van één kant, het perspectief is dus onbetrouwbaar omdat je alleen de gedachten en gebeurtenissen die mulder heeft meegemaakt leest.
personages:
Mulder:
De hoofdpersoon is Mulder. Hij is rond de zestig jaar en komt aan in Zuid-Afrika. De reden waarom die naar zuid Afrika wou is voor een geheugenreis maar ook om het effect van de afschaffing van de apartheid te zien omdat die daarvoor heeft gestreden in een verzetsbeweging in de jaren 70. Ook is hij hier uitgenodigd door Donald. Eenmaal in Zuid-Afrika aangekomen is hij enorm teleurgesteld. Fysiek is hij ook niet de sterkste wegens een beroerte die hij heeft gehad.
(Marten): Marten is Mulder maar ze worden als twee totaal verschillende mensen beschreven. Mulder gebruikte de naam Marten als schuilnaam binnen de groep verzetsbeweging Franité. Binnen de groep speelden hij niet echt een belangrijke rol, hij moesten stukken land in kaart brengen en brieven brengen. Marten is eigenlijk een jonge, sterke afspiegeling van Mulder in het jaar 2010.
Donald:
Donald is een vriend van Mulder en ze kennen elkaar al lang uit de tijd dat ze samen in de verzetsbeweging Franité zaten. Hij is een gepensioneerde dokter en woont bij een klein afgelegen vissersdorpje in Zuid-Afrika. Hij wil nog altijd een verschil maken in de wereld en de apartheid bestrijden, hij zegt dat het dan wel wettelijk is afgeschaft maar in de praktijk nog lang niet verdwenen is. Toch hebben de vissers uit het dorp waar Donald zich juist voor inzet een slecht beeld van Donald.
Hendrik:
Hendrik is een jongen uit het vissersdorp waar Donald woont. Hij is een intelligente jongen maar hij vergooid zijn leven door zijn drugs verslaving. Donald en Mulder willen hem van zijn verslaving af helpen en hem een toekomst aanbieden als een laatste poging om de zwarten te helpen.
Samenvatting:
In het begin van het boek komt de ongeveer 60 jaar oude Mulder aan in Zuid-Afrika. Donald heeft hem hier uitgenodigd, hij kent Donald van bijna veertig jaar geleden in Parijs toen ze samen in een verzetsgroep zaten tegen apartheid. Toen werd die nog Marten genoemd en was die fysiek een stuk sterker. Hij maakt hier zijn intrede in een van de woonhuizen van de blanken wijk. Hij wordt wel gewaarschuwd goed op waardevolle spullen te letten omdat anders alles gejat wordt. Donald heeft ook een vrouw genaamd Sara maar die wilt eigenlijk zo snel mogelijk weer terug naar Parijs en daar wonen.
Wanneer Mulder de omgeving verkent loopt hij een hondenbeet op waardoor die zich als ongewenste vreemdeling beschouwd. Hiervoor moet die toch naar het ziekenhuis en buurvrouw Stienie brengt hem. Mulder wil ook nog dat ze wat lifters meeneemt maar Stienie wilt ze het liefst weigeren. Toch neemt ze op verzoek van Mulder een jonge met een gebroken arm en een drugsverslaving genaamd Hendrick mee. Ook brengen ze de jonge weer terug waarna de handtas van Stenie uit de auto is gestolen. Wanneer Mulder uit wordt genodigd voor een borrel van de blanke buren ontmoet hij Charmein. Zij is oesterverkoper en blijkt de moeder van Hendrick te zijn.
Als die verder de omgeving verkent hoort hij van mensen die daar wonen dat er niet al te positief over Donald gedacht wordt en dat er veel corruptie is in de lokale overheid. In een flashback is de tijd dat Mulder aangesloten was bij de Fraternité rond 1970 te zien, dat is een verzetsgroep die tegen de apartheid van Zuid-Afrika waren. Hier was hij verliefd geraakt op een vrouw genaamd Cathérine. Zij was de dochter van een Zuid-Afrikaanse blanke wijnboer. De relatie met Cathérine moest toen geheim blijven omdat een relatie binnen de groep niet mocht in de Fraternité. Toen Mulder een keer een middeleeuws handschrift uit de bibliotheek had gestolen waarvan de opbrengsten voor het verzet zouden zijn werd die in de koeriersdiensten gezet omdat het te veel aandacht had gekregen in de media.
Op de dagen daarna gaan Donald en Mulder de omgeving verder verkennen. Als ze op het strand lopen zien ze dat er gehandeld wordt in drugs en ziet Mulder Hendrick met zijn gebroken arm. Ze waarschuwen de burgemeester die hen verwijt dat ze op hun eigen terrein moeten blijven. Hier merkt Mulder dat er veel corruptie is. Als ze weer thuiskomen ontmoet Mulder Sara, de vrouw van Donald. Zij zegt dat ze vaak heen en weer vliegt tussen Zuid-Afrika en Parijs en dat ze misschien wel in Parijs blijft als ze terug vliegt. Hierna vliegt ze ook echt terug naar Parijs.
Daarna praten Mulder en Donald over de toekomst van Zuid-Afrika. Het is niet wat ze hadden verwacht, er is veel corruptie, criminaliteit en kinderen komen in aanraking met drugs (tik). Ook Donald ziet het niet zoals gewild, de zwarten mogen hem niet terwijl hij voor hen opkomt en hij woont in een villa in een wijk met alleen maar blanken.
Wanneer in het hotel de koffer van één blanke is gestolen gaat Mulder de wijk in. Hier ziet hij weer Hendrick stoned. Hij besluit de jongen financieel te gaan ondersteunen door hem een opleiding te geven. Hij moet wel uit kijken want de koersen staan er slecht voor.
Wanneer Donald en Mulder samen een deel van de zogenaamde geheugenreis gaan maken beweert Donald dat je herinneringen zullen terug komen als je de plaatsen opnieuw bezoekt. Zo gaan ze onder andere langs het huis van Cathérines ouders, waar Mulder (Marten) vaak geweest is. Bij toeval was die toen in Parijs achter de echte naam van Donald gekomen: Stephanus Louis Treghardt. Toen was die de envelop vergeten die hij moest ophalen en was het verzet verraden en moest Catherine 5 jaar vast zitten. Wanneer ze het hebben over het verzet van vroeger zegt Donald dat hij er vroeger wel in geloofd heeft maar bij terug komst zijn twijfels had.
Toen ze terug kwamen werden ze tegengehouden, toen ze weg waren was er namelijk een stormvloed geweest die het halve vissersdorp onder water heeft gezet en het dak van Mulders villa eraf heeft gescheurd. Donalds huis wordt beklad door de bewoners en het verzet tegen hem groeit. De moeder van Hendrick: Charmein is ook gewond geraakt en ze bezoeken haar in het ziekenhuis. Ze weet niet waar Hendrick is en dus gaat Mulder op zoek naar hem. Zodra Hendrick terugkeert gaan Mulder en Donald hem helpen. Eerst helpen ze hem met afkicken en leren ze hem zijn onaangepaste gedrag af. Ook leert hij het internet meer kennen dat hij reuze interessant vind. De lokale bevolking keurt het maar af, ze zien twee blanken mannen een donkere jongen in huis nemen en verdenken ze van homoseksuele praktijken. Het verzet in het dorp groeit zelfs zo erg dat ze drugs over de omheining gooien om Hendrick weer verslaafd te maken.
Ook wordt er een sterk verschil tussen Donald en Mulder duidelijk. Donald is streng en gelooft in een harde lijn terwijl Mulder totaal niet van fanatisme houd, zo was het ook vroeger in Parijs.
Als ze dan op een avond flink drinken en het hebben over de bewoners en de slordigheid in de Fraternité van vroeger biechten ze van alles aan elkaar op en worden ze stomdronken. De volgende dag is Hendrick verdwenen en heeft die al het waardevolle mee genomen, hij is gewoon een junk gebleven. Ook wordt er een aanklacht ingediend tegen de dokter vangwege het verblijf van Hendrick in de villa. Hierna verlaten Donald en Mulder het dorp en blijven in een hotel in Kaapstad. Mulder merkt dat Donald eigenlijk nergens meer bij hoort. Hierna nemen ze afscheid van elkaar.
Hierna schrijft Mulder nog een brief aan een willekeurige gevangenen, hij schrijft over de gevangenissen waarin de leider van de Parijse beweging Duriez heeft gezeten en spreekt de gevangen moet in. Hierna doet die de brief op de bus. Hij neemt zich voor mensen te laten zijn zoals ze zijn en hun niet zijn eigen waarden en normen op te dragen. Op het vliegveld ontmoet hij nog een Nederlandse zakenman die zegt dat hij bang is dat de zwarten het in Afrika helemaal zullen overnemen. Mulder zegt dat dat wel de bedoeling is en vertrekt. Mulder beseft dat het nog niet meevalt om je niet met de ander (de medemens) te bemoeien.
Mijn mening:
Ik vond het een redelijk boek, het is niet het beste boek maar ook niet het slechtste. Ik vond het onderwerp wel interessant, de verschillen in cultuur, zwart en wit en ongelijkheid zetten je wel aan het denken. Mede door de flashbacks die elke keer terug kwamen was de verhaallijn niet altijd even duidelijk, hierdoor kan het lezen best snel al saai worden wat jammer is. Het taalgebruik is niet zo moeilijk. Ik zou dit boek niet altijd aanraden, het is een redelijk apart boek en door de flashbacks en het perspectief kan het best wel lastig zijn om een goed boekverslag te maken. Als je wel van lezen houd en er geen verslag van wilt maken of wel wat uitdaging wil is dit wel een goed boek wat ik kan aanraden.
Citaten:
“Mulder was geen man voor logeren: te veel schaamte, te veel pillen en te veel rituelen.”
“Als je elkaar na veertig jaar weer opzoekt, vind je elkaar niet meteen terug.”
Bronnen:
http://www.adriaanvandis.nl/leven/ (biografie)
https://www.scholieren.com/verslag/zekerwetengoed/tikkop-adriaan-van-dis