Boek 9 - havo 5

Boven is het stil                                                                   lezen voor de lijst niveau 4

Geschreven door Gerbrand Bakker                                                                                           Hugo Welten H5B

Waarom dit boek:

Ik heb dit boek gekozen omdat het op lezenvoordelijst niveau 4 stond en de titel me wel aansprak. Na de achterkant te lezen sprak het me wel aan en heb ik het dus gelezen.

Schrijver:

Gerbrand Bakker (Wieringerwaard, 1962) is auteur, columnist en hovenier. Hij is een van de best verkopende en meest vertaalde auteurs uit het fonds van Cossee. Zijn debuutroman Boven is het stil (2006) is vele malen bekroond (onder andere met de IMPAC Dublin Literary Award 2010) en in bijna twintig landen verkocht. Er is een toneelbewerking van gemaakt en is in 2013 verfilmd. Zijn tweede roman Juni (2009) verscheen in meer dan vijf landen en zijn meest recente roman De omweg (2010) stond op de shortlist voor de Libris Literatuurprijs. Daarvan zijn inmiddels ook meerdere vertalingen verschenen. Zijn meest recente boek is Rotgrond bestaat niet en verscheen in maart 2018.

Thema/motief:

Heden en verleden

Gebeurtenissen uit het verleden hebben nog steeds grote invloed op het dagelijks leven van Helmer, zijn vader (de dood van Henk) en Riet.

Ruimte:

De plaats van de handeling is een boerderij in Waterland, het weidegebied dicht in de buurt van Amsterdam. In deel IV maakt Helmer na de dood van zijn vader met de boerenknecht Jaap een reis naar Denemarken: een land dat hem nieuwsgierig heeft gemaakt nadat een van de boeren uit de omgeving ernaar is geëmigreerd. Het lijkt het land van het verlangen en het najagen van geluk. Denemarken is land van de vrijheid voor Helmer.

Tijd:

De roman wordt overwegend chronologisch verteld. Er zijn hoofdstukken die vrij kort een episode uit de jeugd van de hoofdfiguur vertellen. Het gaat dan voornamelijk om de tijd dat broer Henk zijn vriendin Riet ontmoet, zijn eerste seks met haar heeft en de feiten rondom het ongeluk dat hem overkomt.

Perspectief:

De hoofdfiguur Helmer van Wonderen is een 55-jarige boer (blz. 168) die op twintigjarige leeftijd (toen zijn tweelingbroer Henk om het leven kwam bij een auto-ongeluk) zijn studie Nederlands van zijn vader moest onderbreken en de werkzaamheden van zijn broer op de boerderij moest overnemen. Hij vertelt zijn relaas in de o.v.t. Helmer is een ikverteller.

Personages:

Helmer van Wonderen

Een 55-jarige boer uit Waterland, die als student noodgedwongen moest komen werken op de boerderij van zijn ouders, nadat zijn broer omkwam in een auto-ongeluk. Na zijn moeders overlijden is de relatie met zijn vader, met wie hij nog steeds samen op de boerderij woont, kil geworden. Hij is vrijgezel, maar lijkt wel mogelijkheden te hebben als Riet hem benadert, en zelfs Ada ziet wel wat in hem. Maar hij blijft, zoals hij zich aan het eind van de roman ook realiseert, alleen.

Henk

De 18-jarige Henk is één van de kinderen van Riet, die komt werken op de boerderij van Helmer, zogenaamd omdat hij wangedrag vertoont, maar later zegt hij tegen Helmer dat hij als een soort 'proefkonijn' dient, omdat Riet met Helmer wil trouwen. Hij is soms heel behulpzaam, maar kan ook lamlendig zijn en dagenlang in bed blijven liggen. Op den duur ontwikkelen hij en Helmer een goede relatie met elkaar.

 

Samenvatting:

November 2002. Helmer van Wonderen, een 55-jarige boer, ´doet zijn vader naar boven´. Hij haalt de woonkamer en de voormalige ouderlijke slaapkamer leeg, schildert de boel, koopt nieuwe spullen en begint te wachten tot zijn oude, zieke vader nu eindelijk eens sterft. Hoewel de boer zelf de veranderingen in gang zet, wacht hij af zoals hij al meer dan 35 jaar leeft: met zijn kop onder de koeien en zonder al te veel na te denken. Op een dag staat er in het donker iemand op de weg voor de boerderij, kort daarop blijkt die iemand Riet te zijn, de vrouw met wie de verdronken tweelingbroer van de boer zou gaan trouwen. Niet veel later verschijnt haar zoon Henk - naamgenoot van Helmers dode broer - op de boerderij. Wat wil hij? En wat doet die mysterieuze bonte kraai in de kromme es in de voortuin? Alles wordt nauwkeurig in de gaten gehouden door buurvrouw Ada, die ook zo haar eigen motieven heeft. Haar twee zoontjes Teun en Ronald voorzien de gebeurtenissen van deskundig commentaar.
April 2003. Als de oude vader eindelijk sterft, is de boer in de maanden die voorbij gegaan zijn met enig tegenstribbelen steeds dichter naar hem toe gegroeid. Vaste waarden en aanspreekpunten in het leven van de boer - de oude veehandelaar, de jonge melkrijder - zijn inmiddels verdwenen; Ada, zijn buurvrouw, heeft een soort verraad gepleegd, en zijn omgang met haar twee zoontjes is akelig verstoord. De boer heeft Henk weggestuurd. Hij lijkt er ineens helemaal alleen voor te staan. Dan duikt een derde, onverwachte, figuur op uit het verleden. Het verhaal eindigt in Denemarken, het ´onbekende Noordland´ waarnaar de boer steeds meer is gaan verlangen.

Mijn mening:

Ik vind het een mooi boek alhoewel het soms wel een beetje saai kan zijn. Het boek gaat veel over de relatie met familie en is heel mooi geschreven. Het boek leest niet altijd even makkelijk waardoor ik het niet een heel leuk boek vind maar ook niet een heel saai boek.

 

Citaten:

"Het kwakkeldooit. Heel soms komt de temperatuur even boven het vriespunt, het is mistig en zo nu en dan regent het, terwijl het ’t grootste gedeelte van de dag vriest. Toch ligt er een laag water op het ijs en worden de witgele wel-ijsranden langs de slootkanten steeds breder. De mist is vreemd, bij mist verwacht je warme lucht."

Bladzijde 68

"In februari 1963 reed vader met Henk en mij op de achterbank rondjes over de Gouwzee. ‘Dit maken we nooit meer mee,’ gruifde hij. Henk en ik zaten ver bij elkaar vandaan, ieder tegen zijn eigen raam geplakt. Moeder was achtergebleven in Monnickendam, zij durfde het niet aan. Toen we terugkeerden in de haven stond ze op precies dezelfde plek op ons te wachten, met ijspegeltjes aan haar wimpers."

Bladzijde 114

"Vanaf het moment dat ik in de stoel ben gaan zitten, heeft hij me aangekeken. ‘Was het maar voorjaar,’ zegt hij. ‘Niet te veel drinken, als je drinkt moet je pissen.’ ‘Ik weet ook wel dat ik af ben.’ ‘Maar?’ ‘Ik wil nog één voorjaar.’ Teun en Ronald lachen, schuin onder ons. ‘Waarom heb je zo’n hekel aan me?’ vraagt hij. ‘Waarom laat je de dokter niet komen? Waarom zeg je tegen Ada dat ik seniel ben?’"

Bladzijde 144

Bronnen:

https://www.scholieren.com/verslag/zekerwetengoed/boven-is-het-stil-gerbrand-bakker

https://www.uitgeverijcossee.nl/auteur/Gerbrand-Bakker-A25.php