Hersenschimmen - J. Bernlef
Samenvatting
Maarten en Vera Klein wonen al vele jaren gelukkig in Gloucester, Massachusetts. Langzaam maar zeker begon Martin het verleden en het heden samen te voegen. Als hij niet meer weet wat voor dag het vandaag is en wacht tot de schoolbus op zondag langskomt of als hij dieper in gedachten komt, begint het heel klein. Vaker herinnert hij zich dingen niet meer, als hij zich iets herinnert. Op een dag dacht hij dat hij was teruggekeerd naar de kleuterschool en bij zijn leraar een etui kon halen. Hij liep door de gang naar de zolder en klom op de stoel om de doos te vinden. Toen stond Vera plotseling achter hem en nam hem weg van de droom.
Hij lijkt op de keukenstoel in hun wasruimte te zitten. Later gaf hij een heel vreemd antwoord op de vraag, omdat hij precies het tegenovergestelde was van zijn gedachten. Toen Vera hem eens vroeg wat hij zo lang in de keuken moest doen, beantwoordde hij vragen als quota. Uiteindelijk ging dit nog een stap verder: hij brak in bij het vakantiehuis en ontmoette elkaar in het bedrijf omdat hij dacht dat hij te laat was. Hij vergeet ook dat mensen en dieren dood zijn, dus vraagt hij ze altijd wanneer er anderen komen. Toen hij opeens op zoek ging naar de reep, verborg zijn grootmoeder zich altijd achter het dressoir voor hem.
Vera werd steeds angstiger. Toen Maarten begon weg te lopen van huis, liet ze uiteindelijk een meisje Phil Taylor in het huis wonen, dat zou kunnen zijn in de afwezigheid van Malten Opletten. Martin vergeet altijd wie ze is. Eerst verwarde hij haar met de vriendin van haar dochter, vervolgens ten onrechte met zijn voormalige pianoleraar en ten slotte dochter. Soms vergeet Vera ook wie ze is.
Het boek laat ook de steeds moeilijkere relatie tussen Vera en Marten zien. Eindelijk had hij het over een oude vrouw wiens natte, vochtige, krullende bruine krullende haar en rimpels in haar nek er een beetje vreemd uitzagen (pagina 134). Later herkende hij haar niet meer op de foto en wist hij uiteindelijk niet meer wie ze was.
In het laatste deel van het boek weet Marten niet meer wie hij is. Eerst praat hij over 'mijn spullen enzovoort. Maar terwijl hij bleef weigeren, begon hij in de derde persoon over zichzelf te praten en uiteindelijk sprak hij alleen over "het". Tegelijkertijd veranderde zijn geest steeds meer. Hij communiceert bijna niet meer met de buitenwereld. Een van de redenen is dat hij ook steeds meer problemen kreeg in het Engels, en soms lijkt hij deze taal niet meer te begrijpen. Uiteindelijk waren Martens gedachten zo ingewikkeld dat het bijna niet meer duidelijk was wat er met hem gebeurde. Maar voordat hij stierf, wist hij weer wat er om hem heen gebeurde en zocht hij naar Vera's hand, ook al kende hij Vera's naam niet meer.
Verhaalanalyse
Thema: Het thema van dit boek is dementie/geheugenverlies. Maarten en Vera zijn al 50 jaar getrouwd, maarten komt in aanraking met dementie waardoor zijn relatie met Vera verslechterd.
Motieven: Een van de motieven die het meest voorkomt is het motief sneeuw/winter. Je leest heel vaak dat maarten naar buiten kijkt en het over sneeuw heeft. En dat hij het erg vind dat het winter is, hij wilt dat het liever altijd zomer is. Tegen het einde wanneer maarten stervende is zegt Vera dat de lente is aangebroken en is dus symboliek met het motief in het begin van het verhaal. het boek ‘’Our man in Havana’’ is ook een motief die vaak voorkomt in het boek. In het begin van het verhaal weet hij dat het zijn boek is, maar later ziet hij zijn boek maar weet niet meer dat het van hem is maar hij denkt dat het van Vera is. Later in het verhaal lees je ook dat andere het uitlezen, door o.a. Vera en Phil. Ik zelf merk ook dat de motieven met elkaar aansluiten, want de winter verdwijnt langzamer maar ook de geheugen van maarten word steeds slechter dus dit heeft een verband.
Personages:
Maarten Klein
Is de hoofdpersonage in het verhaal. Maarten was van oorsprong Nederlands. Hij studeerde rechten en emigreerde met Vera naar de Verenigde Staten. Hij werkte daar jarenlang voor een internationaal bedrijf en dat was een viserijonderzoek. Hij en Vera hebben samen twee kinderen, Katie en Fred, maar ze komen bijna nooit. In de tegenwoordige tijd van dit boek is hij rond de 71 jaar en krijgt hij dementie. Vanwege veel herinneringen die vastzitten, lees je veel van zijn leven. In het hele boek heeft hij het over sneeuw, daarom is hij zo depressief. Daarom is de laatste zin van dit boek "De lente staat op het punt te beginnen" (pagina 176).
Vera Klein
Vera is Marten's vrouw. Je leest niet veel over haar, behalve dat ze lange tijd in de Amerikaanse bibliotheek heeft gewerkt en dat ze samen met Marten erg verliefd zijn. Toen de toestand van Maarten verslechterde, werd het voor haar ook zwaarder, maar uiteindelijk besloot ze dat als hij naar het verpleeghuis ging, de situatie beter zou zijn. Ze bleef hem tot het laatste moment steunen.
Perspectief: Het verhaal wordt verteld vanuit een ik-perspectief, namelijk door de hoofdpersoon Maarten. We kunnen het hele verhaal met hem, in zijn hoofd meekijken, waardoor we ook heel erg met hem meevoelen. Het verhaal is chronologisch.
Ruimte: Het boek speelt zich in de tegenwoordige tijd van schrijven (eind jaren ’80) af in Gloucester, Massachusetts in de Verenigde Staten.
Tijd:
Historische tijd: waarschijnlijk in de winter van 1983 op 1984.
Eén duidelijk feitelijk bewijs: Maarten werkt bij IMCO, dat is een bestaand bedrijf.
Tijdsduur: Een paar maanden, het verhaal begint ergens aan het begin, of in het midden van de winter, en eindigt aan het begin van de lente.
Tijdsvolgorde: Het verhaal is chronologisch, maar heeft veel flashbacks en herinneringen.
Spanning: In het verhaal word doormiddel van flashbacks spanning gewekt en ook worden er informatie gegeven waarvan de lezer nog niks van weet. Bijvoorbeeld dat maarten bepaalde namen of gebeurtenissen geeft maar wij als lezer nog niks over weten maar verder in het verhaal vertelt doormiddel van flashback of door het te vertellen.
Einde: Het einde heeft een gesloten einde, want uiteindelijk gaat maarten naar het verzorgingstehuis. Waar hij tot hij nog leeft zal blijven. Het verhaal had een climax, omdat je wel verwachten dat het zou gebeuren. Ook had het verhaal een beetje een anticlimax, want ik had in het begin wel gedacht dat Maarten uiteindelijk zou sterven maar het is niet het geval dus het verhaal had toch wel een anticlimax.
Titel:
De titel ‘Hersenschimmen’ is waarschijnlijk door de schrijver gekozen, omdat de hoofdpersoon steeds minder herinnert . hij leeft in een andere tijdstip, en weet later alleen nog maar vage herinneringen, (schimmen) en daarom heet de titel hersenschimmen.
Informatie over schrijver
J. Bernlef, zijn volledige naam is Hendrik Jan Marsman. Bernlef is geboren in Sint Pancras o 14 januari 1937. Hij is overleden op 29 oktober 2012 in Amsterdam. Bernlef was een Nederlandse schrijver. Met het boek Hersenschimmen trekt hij een grote publiek, van het boek zijn in Nederland en België inmiddels bijna een miljoen exemplaren verkocht en het werd in tien talen vertaald. Meer dan een verhaal over dementie is Hersenschimmen een liefdesgeschiedenis, met een onvermijdelijk tragisch einde. In 1988 werd het boek verfilmd. De bekendste werk van Bernlef was daarom Hersenschimmen. Hij heeft verder ook prijzen gewonnen voor vele boeken. Bernlef was getrouwd met Eva Hoornik. Ze hadden twee kinderen. Hij word vooral bekend door zijn buitengewone boeken die anders dan normaal zijn met name Hersenschimmen.
Mijn mening
In het begin van het verhaal vond ik het niet zo spannend, omdat alleen het leven van Maarten verteld werd en hoe zijn doorsnee dag eruit zag. Maar later had ik wel zin om het verder te lezen en was ik nieuwsgieriger wat er verder met Maarten ging gebeuren en hoe het verder allemaal voor de familie Klein af gaat lopen. Ik vind het verhaal ook buitengewoon, omdat je zulke boeken niet vaak tegenkomt. Dementie komt vaak voor in het echte leven en daarom vond ik het wel een aparte boek, omdat de schrijver het op een treurige manier verteld hoe Maarten langzaam wegzakt. Dat vond ik wel heftig omdat dit ook in het echte leven voorkomt en het toch vaak voorkomt in onze maatschappij. Het verhaal word in het ik-vorm verteld waardoor je je in sleept in het verhaal en het spannender word. Het is ook heftig dat de vrouw van Maarten ook ziet dat hij langzamerhand achter uit gaat qua geheugen, waardoor het ook moeilijker word voor haar en de rest van zijn familie. Het boek vond ik zelf wel goed te volgen, waardoor je je beter kunt concentreren op het verhaal. Er word ook niet heel veel moeilijke woorden in het verhaal gebruikt. En het daarom ook leuker is om het te lezen en het doorleesbaar is.
Berke Yuce H4B