Standaardverslag
De avond is ongemak - Marieke Lucas Rijneveld (niveau 4)
Samenvatting van het boek
Deel I
Jas, de vertelster, is 10 jaar (het is vlak voor kerst 2000). Ze wil mee met haar oudste broer Matthies die een poldertoer gaat schaatsen. Maar dat kan niet: ze is te klein en kan niet heel goed schaatsen. Ze is een beetje boos. Verder verdenkt ze haar boerenvader ervan dat die haar konijn Dieuwertje zou willen slachten voor de Kerst. Ze bidt tot God met de vraag of die dan niet beter haar broertje kan wegnemen. Maar dat gebeurt helaas, Matthies verdrinkt in een wak. In het laatste hoofdstukje van dit deel wordt over de dode Matthies gesproken en over zijn begrafenis. In het gezin Mulder zijn naast Jas nog twee kinderen. Obbe (5 jaar ouder dan Jas) en Hanna (drie jaar jonger dan Jas)
Deel II
Jas is twaalf jaar en ze maakt een aan God gedane belofte waar door mee te helpen bij de paddentrek. Ze neemt twee padden mee die ze in haar kamer bewaart. Hanna en Jas willen beiden 'naar de overkant'. Jas heeft sinds het ongeval steeds haar jas aangehouden: zo wil ze voorkomen dat ze ziek wordt en sterft waardoor haar ouders weer een kind minder zouden hebben.
Het is niet leuk meer in het gezin: moeder is niet bij de les, maakt een potje van het eten en eet zelf ook weinig. Ze vermagert. De ouders kunnen niet omgaan met het verdriet, zwijgen het stil en daardoor ontstaat een 'oestergezin' (geen contact met de buitenwereld - oester sluit zich)
Jas hoort ouders ruzie maken over een ooit gepleegde abortus, voordat ze getrouwd waren. De straf van de dood van het oudste kind beschouwen ze als een straf van God (de tiende plaag van Egypte). Moeder brengt wel steeds eten naar de kelder, wat Jas doet denken aan de oorlog. Ze fantaseert dat moeder een stel Joden in de kelder verbergt. Ze hebben het namelijk op school gehad over de nazi's met Hitler (op dezelfde datum geboren als Jas). De kinderen moeten zich maar zien te redden. Obbe doet een experiment met de hamster Ties (verdrinkt hem in een glas zoals het broertje). Ze willen eigenlijk dicht bij het raadsel van de dood komen. (d.i. aan de overkant). Daarover praat Jas vooral met Hanna: ze noemen het hun Plan. Ook zit er een seksuele kant aan hun relatie: ze tongzoenen en wekken lustgevoelens bij elkaar op. Dat deed Jas zelf ook al met haar knuffelbeest.
Met haar vriendin Belle gaat Jas naar de piemels kijken van de buurjongetjes. Jas praat met haar twee padden over liefde en paren: als die twee padden dat gaan doen, gaan haar ouders het ook weer doen, denkt ze. Vader stopt stukjes Sunlightzeep in de kont van Jas, omdat ze niet meer kan poepen. Dat zou moeten helpen, maar ook hier hangt een waas van verboden seksualiteit over de vreemde passage.Het noodlot is nog niet helemaal voorbij: de koeien worden getroffen door mond-en klauwzeer. Ze moeten worden afgemaakt en de veearts begeleidt dat proces. Maar de man maakt toch ook wel wat rare opmerkingen tegen Jas. Obbe gaat ook verder in zijn 'seksperimenten': hij spuit blikjes cola in de vagina van Hanna (die daar orgastische gevoelens van krijgt) en doet de lipjes van de blikjes in de vagina. Jas gaat naar de koeienstal vlak voor de ruiming en stopt een kaasboortje in een koeienkut. Ze wil kijken of de veerarts dat opmerkt. Als dat het geval is, kan hij haar redden, is haar dwanggedachte. De veerarts merkt het niet op. (vooruitwijzing) Dan worden de koeien geruimd.
Deel III
We naderen de maanden november en december. Obbe gaat ook met zijn vinger in de anus van Jas. Er is weer een seksuele connotatie: ze mag niets tegen haar ouders vertellen. Omdat ze nog steeds slecht poept, moet ze van haar vader op aanraden van de veearts olijfolie drinken. De veearts blijft dubbelzinnige opmerkingen maken. Niet lang daarna poept Jas eindelijk harde keutels. Tijd voor een nieuw 'seksperiment'. Belle moet op de nepkoe liggen waarmee zaad wordt gewonnen. Obbe brengt stikstof in de vagina van Belle in. Er komt geen ellende van. Hanna wil nog steeds naar 'de overkant'. Ze gaan naar het meer fietsen en Jas duwt Hanna in het water, en redt haar er weer uit. Weer een poging om de dood te kunnen benaderen?
Met haar vader gaat Jas mollen vangen. Ook hij praat daarbij ook haar ' tietjes'. Hij wil dat ze haar jas uitdoet. Jas heeft dan geen bescherming meer (vooruitwijzing naar het einde). Met Hanna volgt weer een masturbatiescène. Obbe vindt dat ze een offer moet brengen om alles weer in het gareel te krijgen. Hij laat haar met een klinkhamer een sierhaan doodslaan. Daarna zegt hij dat ze gek is. De jas van Jas moet inderdaad uit. Ze vertrekt vlak voor de kerst naar de kelder. Daar staat een grote vriezer met een zwaar deksel. Wie daarin gaat liggen, wordt pas met kerst gevonden, zei moeder eens. Toch stapt Jas in de ijzige vriezer en laat de deksel dichtvallen. Het wordt ijzig stil. (Jas gaat 'naar de overkant', naar haar gestorven broertje Matthies)
https://www.scholieren.com/verslag/zekerwetengoed/de-avond-is-ongemak-marieke-lucas-rijneveld
Analyse
De roman wordt opgebouwd uit drie delen. Deze drie delen worden weer onderverdeeld in respectievelijk 4, 20 en 13 genummerde hoofdstukken zonder een titel. In deel I wordt verteld dat Matthies, de oudste broer van Jas gaat schaatsen en daarbij verdrinkt. Dit korte deel (met de functie van een proloog) wordt door Jas verteld in de ik-vorm en in de o.v.t. Zij is dan 10 jaar.
In deel II is Jas twee jaar ouder (ze zit in de brugklas) en vertelt wat er in het gezin Mulder gebeurt na de dood van Matthies. Dit deel en ook deel III wordt door Jas, eveneens in de ik-vorm, verteld in de o.t.t. met af en toe een korte passage in de o.v.t. Ook is het een vrijwel chronologisch verteld verhaal. Het heeft een gesloten einde: de bizarre, zelf gekozen dood van Jas. Daarnaast gebruikt de schrijfster vrij veel woorden voor de beschrijving van de innerlijke gemoedstoestand en vooral de verbeelding van Jas. Het taalgebruik is overigens niet lastig en geeft goed de gedachtewereld van een angstig schoolkind/puber weer. Omdat Jas over een grote fantasie beschikt (vgl. de opgesloten Joodse kinderen in hun kelder) is haar wereld beeldrijk. Bovendien was het eerste literaire product van Rijneveld een (bekroonde) poëziebundel.(2015 Kalfsvlies)
Die metaforen zijn voor een groot deel op kinderlijk niveau en komen vaak uit de natuur, de directe leefomgeving van Jas. Ook zijn er metaforen die afkomstig zijn uit de Bijbel (Statenvertaling). Je kunt er veel voorbeelden van uit de roman halen.
https://www.scholieren.com/verslag/zekerwetengoed/de-avond-is-ongemak-marieke-lucas-rijneveld
informatie over de schrijfster
Marieke Lucas Rijneveld (1991) geldt als een van de grootste talenten van de Nederlandse letteren. In 2015 debuteerde ze met de meermaals herdrukte dichtbundel 'Kalfsvlies', die werd bekroond met de C. Buddingh’ Prijs voor het beste poëziedebuut. In 'de Volkskrant' werd ze vervolgens uitgeroepen tot literair talent van het jaar. Haar indrukwekkende voordracht was veelvuldig te horen op literaire podia als Crossing Border, De Jonge Schrijversavond en de Nacht van de Poëzie, en haar gedichten en verhalen verschenen in een groot aantal literaire tijdschriften, waaronder 'Hollands Maandblad', 'VPRO Gids' en 'De Revisor'. Rijneveld groeide op in een gereformeerd boerengezin in Noord-Brabant en woont tegenwoordig in Utrecht, de stad die haar in 2015 het C.C.S. Cronestipendium toekende. Naast haar bestaan als schrijver werkt ze op een melkveebedrijf. Haar debuutroman 'De avond is ongemak' verscheen in 2018 en in januari 2019 verscheen haar nieuwste dichtbundel 'Fantoommerrie'. 'De avond is ongemak' stond op de longlist van de Libris Literatuur Prijs 2019. In juli 2019 ontving zij de ANV Debutantenprijs voor De avond is ongemak
https://www.atlascontact.nl/auteur/marieke-lucas-rijneveld/
Eigen mening
Ik vond het persoonlijk geen leuk boek om te lezen, omdat er geen leuke rode draad is en ik me vooral veel dingen afvroeg. Ik vind de rode draad niet leuk, omdat het geen leuk onderwerp is om over te lezen en je geen rechtvaardigheid gevoel krijgt. Ook waren er veel dingen voor mij onduidelijk, zoals waarom de vader en broer van Jas zich zo gedragen. De seksuele gebeurtenissen vindt ik raar, omdat er niet word uitgelegd waarom dat ze het doen, behalve dat het een gevolg is van de dood van het broertje. Ook vind ik dat de fantasie van Jas een beetje te slim is voor een 12 jarig meisje, dat geld tevens ook voor de gesprekken die Jas en Hanna met elkaar hebben.