Boek 8: Jij bent van mij - Peter Middendorp

Juryrapport: Jij bent van mij

 

​Naam: Evi van Uden

klas: H5C

Datum: December-2019

 

Titel:                    Jij bent van mij

Auteur:                Peter Middendorp

Uitgever:             Prometheus Amsterdam

Pagina’s:             246 bladzijdes

Genre:                Psychologische roman

 

Boerenzoon Tille Storkema groeit op als enig kind. Als twaalfjarige ziet hij hoe zijn vader zijn been kwijtraakt in de dorsmachine. In de consternatie die volgt, wordt Tille totaal vergeten. Ook op school wordt hij buitengesloten. Tille gaat zijn vader helpen op de boerderij. Zijn leven verandert als hij verkering krijgt met Ada Hofstra, maar het duurt lang voordat zijn ouders haar accepteren. Ook asielzoekers die in het nabijgelegen AZC komen wonen, worden met argwaan bekeken.

Ada komt op de boerderij wonen en na een paar jaar trouwen ze. Tot haar frustratie blijft moeder Storkema de baas over het huishouden. Ada raakt zwanger en er wordt een dochter geboren: Suze. Zij maakt gevoelens van vaderliefde in Tille los, waarbij lichamelijk contact heel normaal is. Suze is ook gek op Tille. Met de geboorte van Friso is het gezin compleet. De zwangerschappen hebben tot gevolg dat Ada steeds dikker wordt en geen zin meer heeft in seks. Ze wijst Tille af, die naar de hoeren in de stad fietst.

Met de kinderen erbij is het vol geworden op de boerderij, maar Tilles vader wil nog geen plaats maken voor Tille. De spanning in huis neemt toe, evenals de onrust in Tilles hoofd. Als er seniorenwoningen in het dorp gebouwd worden, geven Tilles ouders het op en verhuizen. Tille neemt het bedrijf over.

Op een nacht maakt Tille Ada wakker om haar tot seks te bewegen. Ze heeft geen zin. Tille trekt haar uit bed om de zin te gaan zoeken. Door het gestommel worden de kinderen wakker. Tille loopt naar buiten, pakt zijn fiets en rijdt de nacht in.

Opeens ziet hij een meisje fietsen. Hij gaat naast haar rijden en vraagt haar te stoppen. Als ze niet reageert, dwingt hij haar af te stappen. Na een korte schermutseling geeft ze haar verzet op en lopen ze het weiland in. Daar grijpt hij haar vast en heeft ze geen schijn van kans meer. Tille snijdt met een mes haar kleren kapot en nadat hij zichzelf heeft uitgekleed, verkracht hij haar. Hij laat haar voor dood achter. Terwijl hij zijn kleren opraapt, hoort hij dat ze nog ademt. De volgende morgen vindt haar vader haar naakte dode lichaam in het weiland.

De moord op Rosalinde Dingema - die meestal Rosa genoemd wordt - is het gesprek van de dag. Vooral het feit dat haar keel doorgesneden is, maakt de moord on-Hollands. De politie doet een buurtonderzoek, waarbij Ada verklaart dat Tille die nacht in bed lag. Het gezin neemt ook deel aan de herdenking, waar de vader van Rosa een emotionele toespraak houdt. Er wordt een verdachte aangehouden en een lijk opgegraven. Beiden matchen niet met het DNA van de dader.

Wanneer bekend wordt dat Rosa door asielzoekers bedreigd is met een gebaar van de keel doorsnijden en er na de moordnacht twee asielzoekers zijn vertrokken, laaien de emoties opnieuw op. De mannen worden niet opgespoord, omdat er in de aansteker van Rosa een haar van een West-Europese man aangetroffen is. Uit woede wordt er ook door Ada gedemonstreerd bij het AZC, maar de zaak gaat in de doofpot.

Tille pakt het leven op de boerderij gewoon weer op. Af en toe komt een herinnering aan de moord naar boven en wisselen droom en nachtmerrie elkaar af. Soms komen Tilles ouders op bezoek en zijn de asielzoekers het onderwerp van gesprek. Suze is inmiddels zo groot dat ze zich schaamt als Tille haar naakt ziet.

Ada is boos omdat een aangekondigd DNA-onderzoek niet doorgaat. Als onder druk van de bevolking een van de asielzoekers opgespoord wordt, blijkt hij de verkeerde man. Een paar jaar later maakt een politicus zich sterk voor een nieuw DNA-onderzoek. Hij is van mening dat de dader dicht bij huis gezocht moet worden. Naarmate Suze tegen de zestien loopt, wordt Tille steeds vaker geplaagd door herinneringen aan de moord. Als een meisje uit het AZC tegen zijn auto rijdt, helpt hij haar naar het centrum terug.

Dertien jaar na de moord wordt een grootschalig verwantschapsonderzoek gehouden onder mannen uit de omgeving. Vlak daarvoor overlijdt Tilles vader. Suze maakt intussen plannen voor een verjaardagsfeestje. Tille gaat samen met de buurman naar het DNA-onderzoek. Niet lang daarna komt de politie Tille arresteren in het bijzijn van zijn gezin. In de cel wordt Tille verhoord. Na veertien dagen ontmoet hij zijn gezin op neutraal terrein. Ada kijkt hem niet één keer aan, Friso minacht hem en Suze zal het voortaan met haar moeder moeten doen.

 

 

Tille (hoofdpersoon)

Tille kijkt terug op een jeugd waarin hij door anderen niet opgemerkt is. Hij heeft een meisje vermoord genaamd Rosalinde, maar is wel een liefhebbende vader voor zijn dochter Suze.  

 

Ada

Over Ada's verleden is niets bekend. Ze is niet mooi maar zeker ook niet lelijk. De vader en moeder van Tille noemen haar 'spook'. Ze eist steeds meer haar plek op en ontpopt zich als fanatieke demonstrant tegen het AZC. Dat ze niet meer aantrekkelijk is voor haar man, interesseert haar niet meer.

 

Suze

Suze is een papa's kindje. De intimiteit tussen hen is heel natuurlijk, totdat ze een puber wordt. Ze herinnert Tille steeds meer aan Rosalinde (het meisje dat Tille verkracht en vermoord heeft) en hij bekent als Suze de leeftijd van zijn slachtoffer bereikt.

 

Frisco

Friso is een traag kind dat nauwelijks contact met zijn vader heeft. Tille neemt dat niet persoonlijk op en vindt het heel normaal dat een tweede kind minder aandacht krijgt van zijn ouders Alleen Suze weet dat hij gepest wordt op school. Na de arrestatie van zijn vader heeft hij nauwelijks medelijden.

 

Rosalinde Dingema (Rosa)

Het meisje dat verkracht en vermoord is door Tille. Ze wordt alleen positief beschreven als gewoon, jong, spontaan.

 

Vader dochter relatie

De liefde van een vader voor zijn dochter blijft onder alle omstandigheden bestaan. Ze ontwikkelen een hechte band: 'vader en dochter knepen elkaar bijna fijn' (p. 57). Voor haar geeft hij zich niet aan: 'Maar iedere keer als hij zover was, was er iets wat hem tegenhield. Zijn dochter, zijn kleine meisje. Dat zij het zonder vader zou moeten doen' (p. 213).

 

Moord
Het verhaal draait om de ontmaskering van de moordenaar van een 16-jarig pubermeisje dat op dat moment op de verkeerde tijd en de verkeerde plaats was. Tille Storkema, woedend vanwege de afwijzing van zijn vrouw, gaat fietsen en komt haar bij toeval tegen. Hij verkracht en vermoordt haar. maar hij houdt dertien jaar zijn mond en leeft als een gewone boerenzoon verder in een klein Gronings dorp. Naarmate hij zijn dochter ziet opgroeien komen er meer herinneringen los. Het identificeren van het slachtoffer met zijn dochter is de barrière die psychisch genomen moet worden. Bij een DNA-onderzoek valt hij door de mand en wordt hij gearresteerd.

 

De titel Jij bent van mij verwijst naar het eerste wat door Tilles hoofd flitst als hij Rosalinde tegenkomt (p. 166). De woorden weerkaatsen de liefdesverklaring van Tille voor zijn dochter Suze: 'Nu ben je bij mij' (p. 32).

 

De roman bestaat uit vier delen, die voorafgegaan worden door hoofdstuk 0. De delen dragen de namen van de seizoenen en zijn opgebouwd uit 35 hoofdstukken. Hoofdstuk 0 fungeert als proloog, waaruit naar voren komt dat Tille als jongen een emotioneel trauma oploopt. Deze gebeurtenis sluit aan bij de hoofdstukken 1 t/m 35, waarin de voorlopige hechtenis van Tille wordt beschreven. Tijdens zijn verblijf in de cel blikt Tille op zijn leven terug. Het achteraf vertelde verhaal bestaat uit meerdere lagen: flashbacks, het verhoor en het gesprek met de advocaat en herinneringen aan de nacht van de moord. De afwisseling van de lagen leiden tot cliffhangers die spanning in het verhaal brengen. Mondjesmaat wordt duidelijk waarom Tille verhoord wordt (p. 23-25) en wat er in die nacht gebeurd is (p. 36). De vertelde tijd beslaat zo'n 33 jaar, waarvan de hoogte- en dieptepunten van de laatste dertien beschreven worden.

 

Het vertelperspectief ligt bij Tille, die als vertellend-ik zijn verhaal doet. Als belevend-ik begint hij hoofdstuk 35 met de waarschuwing dat hij een onbetrouwbare verteller is en niet voor alle details kan instaan (p. 205-207).

 

Middendorp heeft het decor van zijn moord verplaatst van Friesland (Vaatstra) naar een boerendorp in de provincie Groningen. Het is een kleine dorpsgemeenschap waarvan de kern elkaar kent maar waarin echter steeds meer mensen van 'buiten 'zich vestigen.  Er is een ook een AZC in de buurt. Enkele bewoners daarvan worden verdacht van de moord.

 

 

Verkrachting/seksualiteit
Op een voorjaarsnacht verkracht (en vermoordt) Tille Storkema een 16-jarig meisje Rosalinde dat hem laat in de avond voorbij fietst.

Uitgebloeide liefdesrelatie
Nadat Ada twee kinderen heeft gekregen wordt ze dik en onaantrekkelijk voor Tille. Hij maakt haar nooit complimenten waarnaar ze verlangt en zij weigert hem vaak seks.

Seksualiteit
Naar de bevallingen wordt het lichaam van Ada niet zo aantrekkelijk meer. Wanneer Tille seks met haar wil, wijst ze hem vaak af. Hij pakt dan in de late avond en rijdt op de fiets naar de nabijgelegen stad en heeft dan seks met hoeren. Op de avond van de moord vergrijpt hij zich aan Rosalinde. Er is nog een bijzonder aspect met seksualiteit. Dat is de manier waarop Tille naar zijn steeds ouder wordende dochter kijkt. Ook in de bewoordingen over haar groeiende lichaam laat hij zich enkele keren ranzig uit. Het komt in de buurt van incestueus taalgebruik.

Vals beschuldigd
In het Groningse dorp is ook een AZC. De bewoners van het AZC worden verdacht van de moord op Rosalinde. Maar zij blijken uiteindelijk niet de daders.

Schaamte
Pas aan het einde (als Suze 16 jaar wordt) begint Tille Storkema gevoelens van schaamte ten opzichte van zijn familieleden te tonen. Daarvoor kon je aan hem, de oppassende boer, nauwelijks iets merken. Wel werd hij steeds meer gekweld door angstdromen.

 

De vertelde tijd beslaat zo'n 33 jaar, waarvan de hoogte- en dieptepunten van de laatste dertien beschreven worden. Wat de tijd betreft worden er ook geen vaste data en jaartallen genoemd. Je kunt  wel aannemen dat de moord in de 21e eeuw is gepleegd en dat er tussen

moord en arrestatie dertien jaar heeft gezeten.  In de proloog 0 is Tille nog een jongen van 11, maar in de vier  delen volgen we hem tijdens zijn eerste kennismaking met Ada en hun huwelijk en hun eerste kind tot aan de arrestatie. Omdat Suze drie jaar is als hij Rosa vermoordt, is de vertelde tijd van de gehele roman ongeveer zestien jaar.

 

 

Het boek is een spannende roman over moord op een tienermeisje genaamd Rosalinde. Tijdens het boek lees je vanuit het perspectief van de moordenaar, waardoor je een kijk krijgt in zijn leven. Ik vond het jammer dat ik aan het einde nog steeds niet de reden wist voor de moord. Dit motief kon je dus als lezer zelf invullen. Verder vond ik het ook erg leuk om te lezen over heel het leven van Tille. Het ging niet de hele tijd over de moord en verkrachting zelf, maar je leest ook bijvoorbeeld over Tille als kind en hoe Tille zijn vrouw Ada heeft leren kennen. Ik vond het boek erg spannend om te lezen, omdat je in het begin nog niet veel weet over de moord en dit tijdens het verhaal opbouwt. Tille kreeg het aan het einde van het verhaal steeds moeilijker met zwijgen, doordat zijn eigen dochter steeds ouder werd en de zelfde leeftijd kreeg als het slachtoffer, waardoor de spanning weer wat toeneemt. Al met al vond ik het een erg spannende roman.