Oorzaak van een trauma
De oorzaak kan van een trauma kan heel verschillend zijn. Toch zitten er in het ontstaan van een trauma ook overeenkomsten.
Het ontstaan en de gevolgen van een trauma. https://www.youtube.com/watch?v=hqZfpwRMJv4
Soorten trauma:
Hoe een trauma ontstaat is afhankelijk van de oorzaak. Er zijn twee typen traumatische ervaringen waarbij een trauma kan ontstaan. Bij beide typen zijn de traumatische ervaringen zo heftig dat de jongere psychische klachten krijgt als gevolg van een schokkende gebeurtenis.
1 Een shocktrauma
Dit is een eenmalige of serie heftige gebeurtenissen die relatief kort duren. Voorbeelden hiervan zijn:
Kinderen kunnen bij zo’n heftige gebeurtenis overweldigd worden door hun gevoelens, gedachten en lichamelijke reacties. Ze reageren op het gevaar en proberen te bedenken hoe ze dit kunnen overleven of veiligheid kunnen vinden (Coppens& Kregten, 2018).
Voorbeeld, Joanna (12) ligt op bed en hoort beneden veel lawaai. Ze besluit om even boven aan de trap te gaan kijken wat er aan de hand is. Als ze naar beneden kijkt, ziet ze de voordeur open staan. Haar vader ligt op de grond in de gang beneden. Er staan twee ambulancebroeders over haar vader heen gebogen. De broeders stellen allerlei vragen aan haar vader, ze ziet dat hij niet reageert. Binnen de kortste keren ligt haar vader op de brancard en wordt afgevoerd naar het ziekenhuis. Achteraf blijkt vader een herseninfarct te hebben en is het afwachten of hij weer kan praten en lopen. Joanna is de weken daarna stil en teruggetrokken in de klas. Ze zondert zich af van haar vriendinnen en is soms niet aanwezig in de les. Docenten vinden haar verandert en ook haar resultaten zijn minder dan voorheen. Alle keren als de lichten in de klas aangaan schrikt ze.
2 Een chronisch trauma
Bij jongeren worden daar de schadelijke biologische, psychologische en sociale gevolgen onder verstaan, die veroorzaakt zijn door een stressvolle, mogelijk traumatische gebeurtenissen in hun jongere jaren. Een chronisch trauma ontstaat als een kind meerdere keren of een langere tijd traumatische gebeurtenissen ervaart. Deze gebeurtenissen kunnen negatieve gevolgen hebben voor hun ontwikkeling. Voorbeelden hiervan zijn:
Vaak is er sprake van meerdere vormen van traumatisering tegelijk. Zo kan seksueel geweld samen gaan met verwaarlozing. Jongeren die dergelijke traumatische gebeurtenissen hebben meegemaakt hebben een grotere kans op het ontwikkelen van een trauma gerelateerde stoornis. Hierbij kun je denken aan reactieve hechtingsstoornis, posttraumatische stressstoornis, chronische aanpassingsstoornis, separatiestoornis, gedragsstoornis en eetstoornissen. Maar ook andere stoornissen kunnen voorkomen (“chronisch trauma bij kinderen en adolescenten-Kenniscentrum Kinder en Jeugdpsychiatrie,”2018).
Voorbeeld, Pim (16) neemt nooit vrienden mee naar huis. Vader en moeder zijn allebei druk met hun werk. Al jaren is Pim degene die zorgt voor zijn jongere broertje en zusje. Hij zorgt dat ze eten en naar bed gaan. Zijn ouders zijn iedere avond laat thuis. Pim zorgt dat hij dan op zijn kamer is voor zijn ouders thuis komen. Hij hoort zijn ouders geregeld ruzie maken en als ze in de weekenden dronken van een feestje terug komen, is het soms slaande ruzie. Op school zien ze Pim als een brutale puber, die soms lusteloos en traag is en een andere keer erg prikkelbaar is. Pim is ondertussen afgestoomd van 1 vwo naar 4 tl waar het niet zo goed gaat.
Gevolgen van een trauma
Hoe jonger een kind is, hoe groter de gevolgen kunnen zijn omdat dan de hersenen nog aan het begin van de ontwikkeling zijn. Ervaringen die we in het dagelijks leven hebben, zorgen voor de ontwikkeling van onze hersenen. De ontwikkeling start van onder naar boven. Als eerste is het primitieve deel van de hersenen ontwikkeld om te kunnen overleven. Vervolgens worden de meer complexe delen van de hersenen gevormd.
Als een ervaring steeds wordt herhaald, wordt de verbinding in de hersenen sterker. Deze verbindingen vormen een netwerk maar een chronisch trauma zorgt ervoor dat de hersenen zich vooral ontwikkelen om te overleven. Een kind zal steeds alert zijn en opletten of er gevaar dreigt. Het interne alarmsysteem staat steeds aan en is overactief. Ook gewone prikkels worden als gevaar beschouwd waardoor het kind gestrest reageert. Dit wordt ook wel toxische stress genoemd. Toxische stress leidt tot problemen bij cognitieve, sociale en emotionele vaardigheden. Het gevolg is dat plannen, evalueren, ordenen, concentreren, informatie opslaan en ophalen uit het geheugen niet of nauweijks lukt. Hoe jonger het kind een chronisch trauma heeft gehad hoe groter de kans dat er een achterstand ontstaat in de ontwikkeling van de executieve functies (Blaustein, & Kinniburgh, 2015; Coppens & Van Kregten, 2018).
Ieder mens heeft te maken met stress in het leven. Waarbij het stresshormoon en de hartslag tijdelijk iets verhoogd zijn. Denk aan een valpartij of een wedstrijd die verloren is. Stress kan ook langer duren omdat ouders scheiden of er iemand overlijd. Meestal kan een kind door eigen veerkracht en met hulp dit doorstaan. Ondanks de heftige gebeurtenis zijn de hersenen in staat om dan informatie te verwerken en kan het kind leren. Het kind is dan in optimale arousel. Als er gevaar dreigt werkt het anders in de hersenen.
In de hersenen zelf is er een korte route naar herinneringen die gevaarlijk waren. Op basis van herinneringen maken de hersenen een inschatting over hoe gevaarlijk de situatie is. In de herenen wordt vervolgens bepaald wat er voor nodig is om te overleven en welke strategie daar het beste voor is. Als het gevaar groot is, worden er bepaalde delen van de hersenen actief en andere delen worden op non-actief gezet. Bij teveel gevaar komen je hersenen in hyperarousel of hypoarousel. Als het stressniveau zakt komen de hersenen weer in optimale arousel (Bastiaensen, 2016; Coppens & Van Kregten, 2018). Bij een chronisch trauma blijven de hersenen vast staan in de hyper- of hypoarousel en zijn dus niet in staat om te leren (Zie figuur1).
Wat gebeurt er in de hersenen als iemand een trauma heeft. https://www.youtube.com/watch?v=t3q2O6oPjjU
Wat zegt de expert? A.de Jong.
Er zijn twee soorten trauma. Een shock trauma. Dat is een plotselinge heftige gebeurtenis die veel impact heeft. Waarbij als de gebeurtenis er is het lichaam een vecht, vlucht of vries reactie laat zien. Bij een trauma kun je die reactie niet afmaken. Dat kun je ook herkennen in de lichamelijke reactie. Dan heb je ook het ontwikkelingstrauma. Dat gaat het over het jonge kind, dat eigenlijk voortdurend onder spanning staat en daar niets mee kan omdat het een kind is. Bijvoorbeeld als je in een omgeving opgroeit waar vaak sprake is van geweld of incest. Dan is er voortdurend die angst en spanning, dat stapelt zich op. Het kind kan zichzelf niet zijn en het zenuwstelsel en de hersenen reageren daarop. Mensen worden dan soms gewoon ziek.
Je ziet van alles gebeuren in het lichaam. Bij mensen die een chronisch trauma hebben zie je,als ze een verhaal vertellen, spanning in het lichaam. Denk bijvoorbeeld aan gebalde vuisten. Vaak zie dat de ademhaling hoog zit. Ze kunnen eigenlijk niet meer ontspannen. Soms kunnen ze mensen niet meer in aankijken want dat vinden ze eng. Soms kun je het gedrag wat je ziet, bij de persoon, niet plaatsen. Of het kind staat voortdurend in de actiestand. Je zou kunnen zeggen het zenuwstelsel staat altijd op aan. Het omgekeerde kan ook, dan leeft het kind in dissociatie. Dan heeft het kind zich eigenlijk afgesloten van de omgeving. De gevolgen kunnen dan depressie, uitputting, afstand houden en geen verbinding aan gaan zijn. Bij de verschillende trauma’s is vaak een bepaald soort gedrag wat je kunt zien. Bijvoorbeeld bij kinderen die in het ziekenhuis hebben gelegen en die daar geïsoleerd waren, zie je vaak dat ze het zelf willen oplossen of dat ze het idee hebben dat ze iets tekort komen. Kortom het is een heel breed gebied. Vaak zie je symptomen waar iets achter schuilt. De lichaamstaal die een kind laat zien, laat ook zien hoe het kind zich voelt.