Van infrarood tot ultraviolet

Het spectrum:

Als je naar een regenboog kijkt, zie je een reeks kleuren. Het licht van de zon wordt gesplitst in rood, orangje, geel, groen, blauw en violet (een soort paars). Zo'n reeks kleuren wordt een spectrum genoemd. De kleuren zelf heten spectraalkleuren. Spectraalkleuren zijn zuivere kleuren: je kunt ze niet verder splitsen.

Met een prisma kun je het spectrum zichtbaar maken. Dat is een driehoekig stuk glas. Het prisma splitst een bundel wit licht in de kleuren van de regenboog, van rood tot violet. 

Het omgekeerde kan ook. Als je de verschillende spectraalkleuren weer samenvoegt, krijg je wit licht. Wit licht is dus niet een aparte kleur, maar een mengsel van verschillende spectraalkleuren.

Kleur zien:
Afbeeldingsresultaat voor truiAls je de trui hiernaast bekijkt bij daglicht, zie je de trui als rood. Dat komt doordat de trui vooral rood licht weerkaatst. Andere kleurern worden door de trui geabsorbeerd. Als het weerkaatste rode licht in je ogen valt, zie jij een rode kleur. 

In werkelijkheid weerkaatst de rode trui niet alleen rood, maar ook een beetje oranje en geel. Het rood dat je ziet is dus een mengkleur. Deze mengkleur heeft hetzelfde effect op je ogen als de spectraalkleur rood (zuiver rood licht). Pas als je het weerkaatste licht door een spectroscoop bekijkt, zie je dat er verschillende spectraalkleuren inzitten. 

Als je rood licht op de trui laat vallen, ziet de trui er nog steeds rood uit. Dat verandert als je zuiver blauw licht op de trui laat vallen. Het blauwe licht wordt door de trui geabsorbeerd. De trui zal dan nog maar weinig licht weerkaatsen. Omdat er bijna geen licht van de trui afkomt, ziet hij er zwart uit of donkergrijs. 

Ultraviolet (UV):

De zon zendt behalve licht ook ultraviolette straling (UV-straling) uit. In het spectrum van zonlicht vind je de UV-straling naast het violet. De naam 'ultraviolet' betekent lettelijk 'voorbij het violet'. Mensen kunnen deze straling niet zien, maar er zijn dieren die dat wel kunnen. 

Er bestaat speciale UV-lampen. Deze lampen geven een beetje blauw licht, maar zenden vooral veel UV-straling uit. UV-lampen worden gebruikt in zonnebanken, in blacklights en in vliegenvangers. 

UV-straling kan sommige stoffen sterk laten oplichten. Je zegt dat dergelijke stoffen fluoresceren. De stof absorbeert UV-straling en geeft daarvoor in de plaats zichtbaar licht af. Fluorescerende stoffen worden onder andere toegepast in tl-buizen en bankbiljetten. Onder een UV-lamp licht de fluorescerende inkt van een echt bankbiljet duidelijk op. Een vervalsing waarvoor geen fluorescerende inkt gebruikt is, doet dat niet.

Bescherming tegen UV-straling:

In de zomer laat UV-straling van de zon je huid verkleuren. Je wordt bruin (als je verstandig zont) of rood (als je een overdosis straling oploopt.) Het is verstandig voorzichtig te zijn met zonnen. Zonnebrand is niet alleen vervelend, maar vergroot ook de kans op huidkanker.

Zonnebrandcrème bevat een UV-filter dat een deel van de UV-straling tegenhoudt. Als je zo'n crème gebruikt, verbrand je minder snel. Op de verpakking staat de beschermingsfactor. Dat is een getal dat aangeeft hoeveel keer je langer in de zon kunt blijven. Met een crème met factor 10 kun je 10x zo lang in de zon blijven.

Infrarood (IR):

De zon zendt, behalve licht en UV-straling, nog een derde soort straling uit: infrarood straling (IR). In het spectrum van zonlicht vind je infraroodstraling naast het rood. De naam 'infrarood' betekent letterlijk 'voor het rood'.

IR-straling wordt ook uitgezonden door voorwerpen om je heen. Hoe hoger de temperatuur van een voorwerp is, des te meer IR-straling het voorwerp uitzendt. Deze IR-straling wordt ook wel warmtestraling genoemd. Je kunt de straling fotograferen met een speciale infraroodcamera. De foto die dan ontstaat, noem je een warmtebeeld of thermogram.Afbeeldingsresultaat voor thermogram

Infraroodsensoren zijn gevoelig voor IR-straling. deze sensoren worden gebruikt in inbraakalarmsystemen en in automatische buitenlampen. Als je in de buurt van een IR-sensor komt, 'ziet' de sensor de IR-straling die jij uitzendt. Dan gaat het alarm af of de lamp aan.

Een andere toepassing van IR-straling is de afstandsbediening van een televisie. Een IR-led in de afstandsbediening zendt een knipperend signaal uit als je op een knopje drukt. Dit signaal wordt opgevangen door een IR-sensor in de televisie.