Altijd is kortjakje ziek
Als je over een fles blaast krijg je bepaalde toon. Dat komt omdat de lucht in de fles gaat trillen. De frequentie heeft te maken met de hoeveelheid lucht die er gaat trillen. Het doel is om de les af te sluiten met het liedje altijd is kortjakje ziek. Het mag ook wel iets anders zijn, maar iedereen kent dit.
We gaan eerst eens wat meer over uitzoeken over de werking van geluid uit een fles.
Muziekinstrumenten zelf maken: het flessenorgel
Muziek maken is leuk, zeker als je de muziekinstrumenten zelf kunt maken. Dat hoeft niet zo ingewikkeld te zijn. Vaak kun je met simpele en goedkope middelen al leuke resultaten behalen. Zo kun je bijvoorbeeld met lege flessen een mooi en prima klinkend flessenorgel maken. Hoe maak je zo’n flessenorgel?
Geluid is trilling
We kunnen geluiden horen, doordat de lucht in trilling wordt gebracht. De trilling bereikt onze oren en brengt op zijn beurt onze trommelvliezen in trilling. Onze hersenen begrijpen deze trilling, en ‘vertalen’ dit in geluid. Je hebt altijd de lucht nodig om die trilling over te brengen. Zie je ooit een film over Science Fiction, waarbij de passerende ruimteschepen een zwaar motorgebrom laten horen, dan weet je nu dat dit niet klopt. In de ruimte is geen lucht, en dus worden geluidstrillingen niet overgebracht. Maar gelukkig is die lucht er op aarde wel, en kunnen we geluidstrillingen opvangen. We kunnen ermee communiceren, en we kunnen genieten van mooi gerangschikte klanken: muziek.
Als je over een fles blaast krijg je trillende lucht in de fles. Dit wordt in een fles met een kwart golflengte in de gehele luchtkolom van de fles. Omdat de geluidsnelheid gelijk is aan de frequentie maal de golflengte, kun je de frequentie uitrekenen als je de lengte van de luchtkolom hebt opgemeten.
Muziek is overal
Er is heel wat muziek om ons heen. Natuurlijk zijn daar onze radio’s, telefoons met mp3-tjes of televisies, maar de muziek is ook te vinden in allerlei alledaagse dingen om ons heen. Alles wat je in trilling kunt brengen, kan een trilling in de lucht veroorzaken, die wij weer kunnen horen. Er zitten klanken in de simpele dingen om ons heen. De houten tafel waar je op tikt, metalen of glazen schalen, maar bijvoorbeeld ook in lege, glazen flessen.
Flessen als instrument
Misschien ken je wel het effect van het blazen over de hals van een lege bierfles. Het blazen veroorzaakt een trilling in de luchtkolom in de fles, die je als een mooie diepe toon te horen krijgt. Maar je kunt ook het glas zelf gebruiken. Tik maar eens tegen twee flesjes, de een half-vol, de ander leeg. Je hoort een verschil in klank. Dat klankverschil kun je gebruiken voor je eigen muziekinstrument. Als je handig bent en van knutselen houdt kun je je eigen flessenorgel maken!
Flessen voor het flessenorgel
Verzamel een aantal glazen flessen. Flessen van kunststof zijn niet hard genoeg en veroorzaken geen mooie, hoorbare klank. Wil je een toonladder kunnen spelen, dan heb je er acht nodig. Heb je méér flessen? Dan kun je ook halve noten toevoegen, of aan de onder- of bovenkant van het octaaf tonen toevoegen. In principe maakt het niet zoveel uit of je verschillende flessen gebruikt, maar het geheel ziet er met allemaal dezelfde flessen wel leuker uit. Het nadeel van kleine flesjes is, dat je beperkter bent in het aantal te maken tonen, de luchtkolom in de kleine flesjes is niet groot genoeg voor veel variatie. Wijnflessen zijn wel erg geschikt.
Uitvoering van het lied.
Werkzijze.
1. Maak een keuze of je een panfluit van reageerbuizen of een flessenorgel wil maken.
2. Bepaal met behulp van bovenstaande weergave hoeveel verschillende flessen of reageerbuizen je nodig hebt.
3. Ga je over de flessen blazen of er tegen tikken?
4. Stem de verschillende flessen op de juiste toonhoogte.
5. Speel het liedje.
Extra.
Breid de toonladder van je flessenorgel uit tot een volledige toonladder en probeer of je andere liedjes kunt spelen.