Stap 2: Ongelijke bevolkingsgroei

De (statistische) gegevens die je in Stap 1 hebt verzameld over de bevolking van Angola, Brazilië en Portugal zijn momentopnames. Nu gaan we na hoe de bevolking in deze landen zich de afgelopen jaren heeft ontwikkeld.

Dat doen we aan de hand van veranderingen in het tempo van de natuurlijke bevolkingsgroei. Met natuurlijke bevolkingsgroei wordt bedoeld de veranderingen in de omvang van de bevolking als gevolg van geboorte en sterfte.

Als er meer kinderen geboren worden dan er mensen sterven, dan is sprake van een geboorteoverschot en neemt de omvang van de populatie toe. En zo neemt de omvang van de bevolking natuurlijk af als er meer mensen sterven dan er kinderen geboren worden.

Van belang bij dit alles is de vruchtbaarheid en de leeftijdsopbouw van de bevolking. Het vruchtbaarheidscijfer geeft het aantal kinderen per vrouw aan. In het geval van een vergrijzende bevolking neemt dat vruchtbaarheidscijfer af en het sterftecijfer toe.

Ook de gezondheidszorg is een belangrijke factor. Een goede gezondheidszorg betekent dat de sterftekans omlaag gaat.

Ten slotte wordt bevolkingsgroei mede bepaald door het verschil tussen het aantal mensen dat uit het land of het gebied (e)migreert en het aantal mensen dat zich in het land of het gebied vestigt. Maar dit verschil tussen emigranten en immigranten laten we in deze les buiten beschouwing.

  1. Met welk percentage groeide de bevolking in Angola, Brazilië en Portugal in 2016 volgens   het ‘CIA – The World Factbook’?

    Angola …
    Brazilië …
    Portugal …

Kunnen lezen en schrijven is essentieel als je informatie wil zoeken over, bijvoorbeeld gezinsplanning en voorbehoedsmiddelen.

  1. Hoe hoog is volgens het CIA – The World Factbook het analfabetisme in Angola, Brazilië en Portugal (het aantal mensen van 15 jaar en ouder in procenten van deze hele leeftijdsgroep  dat niet kan lezen en schrijven)?

    Let op: deze database geeft het percentage mensen van 15 jaar en ouder dat wel kan lezen en schrijven!

    Angola …
    Brazilië ..
    Portugal …
  2. Wat valt je op als je deze gegevens vergelijkt met de gegevens in vraag 1?
  3. Kun je dat ook verklaren?
  4. Zoek op populationpyramid.net de bevolkingspiramides op van Angola, Brazilië en Portugal.
    a. In welk van de drie landen is het aantal vrouwen in de vruchtbare leeftijd het grootst?
    b. En in welk land het laagst?
  5. Leeftijdsopbouw is een factor die (mede) van invloed is op de natuurlijke bevolkingsgroei. Leg uit.

Van invloed op de bevolkingsgroei is ook de positie van vrouwen in de betreffende samenleving.
Lees de volgende bronnen:

De bevolking in Brazilië ontwikkelt zich anders dan in Europa. Niet alleen is er nog geen sprake van vergrijzing zoals in Europa het geval is, ook krijgen steeds meer meisjes in lagere inkomensgroepen tussen de 15 en de 19 jaar kinderen, terwijl dat in Europa niet het geval is. In Brazilië hebben steeds meer jongeren al op jonge leeftijd seks, vaak zonder voorbehoedsmiddelen te gebruiken. Daar komt bij dat veel van deze jongeren een positief beeld hebben van zwangerschap en dat zwanger worden goed is voor het gevoel voor eigenwaarde van meisjes. De meeste Brazilianen keuren zwangerschappen op jonge leeftijd af. Het hindert meisjes om naar school te gaan of te werken.

Braziliaanse vrouwen in hogere inkomensgroepen stellen net als hun gelijken in Europa het krijgen van kinderen uit. Eerst studeren, werken of van het leven genieten.

Het is in Brazilië in het algemeen moeilijk om aan goede voorlichting over voorbehoedsmid­delen te komen. Dat komt omdat seks op jonge leeftijd een taboeonderwerp is in Brazilië. Op openbare scholen wordt weinig aandacht besteed aan het gebruik van voorbehoedsmiddelen en weinig seksuele voorlichting gegeven. Ook beschouwt men in Brazilië abortus als een misdrijf. Voor meisjes en jonge vrouwen is moederschap niet makkelijk omdat er geen kinderopvang bestaat en er geen voorzieningen zijn om jonge moeders te ondersteunen. Daarom laten veel vrouwen zich steriliseren.

In het algemeen zijn de geboortecijfers in Brazilië gedaald van 6,21 geboorten per duizend inwoners per jaar in 1950 tot 1,83 in 2007, terwijl tenminste een getal van 2,1 nodig is om de bevolking stabiel te houden. Dat er minder kinderen geboren worden heeft met allerlei omstandigheden te maken. Denk aan bijvoorbeeld verhoging van de levensstandaard, lagere zuigelingensterfte door verbetering van de hygiënische omstandigheden, de opbouw van sociale voorzieningen. Van invloed zijn ook de media geweest, vooral de televisie, die onder meer via soapseries mensen tot in de verste uithoeken van het land in aanraking bracht met nieuwe normen inzake levensstijl. Verder werd het door steeds meer Brazilianen geaccepteerd dat mensen een klein gezin stichten. En niet in de laatste plaats heeft de introductie van de anticonceptiepil bijgedragen aan de afnemende vruchtbaarheid.

Naar: Rijksdienst voor Ondernemend Nederland


Lees de volgende bron:
‘Leidt zika-virus tot legalisering abortus in Brazilië’

  1. Waarom zijn zwangerschap en moederschap vaak moeilijk voor Angolese en Braziliaanse meisjes en vrouwen?
  2. Kunnen meisjes en vrouwen in Angola en Brazilië zelf bepalen of en wanneer ze kinderen willen nemen? Waarom wel of waarom niet?
  3. Zoek op CIA – The World Factbook de gemiddelde leeftijd op waarop vrouwen in Angola, Portugal en Nederland hun eerste kind krijgen (in Brazilië is dat niet bekend).

    Angola …
    Portugal …
    Nederland …
  4. Ga naar World Development Indicators – Google Public Data Explorer

Zoek de volgende gegevens van Angola, Brazilië en Portugal op:

Wat kun je aan de hand van deze gegevens en je antwoorden op vragen 7 t/m 9 zeggen over de positie van vrouwen in deze landen en de invloed hiervan op de bevolkingsgroei?