Tijdens de bezetting van België verandert het dagelijkse leven vanzelfsprekend helemaal. De Duitse soldaten die gestationeerd zijn in het land hebben een direct invloed op alle aspecten van het leven, van kunst en cultuur tot de werkomstandigheden.
Voor de 'normale mens', dus jij en ik, is het moeilijk om een evenwicht te vinden tussen overleven (voldoende voedsel kunnen voorzien voor jezelf en je familie) en een noodzakelijke samenwerking met de Duitsers. Er is een onderscheid tussen de samenwerking van een bezette bevolking met een bezetter om het dagelijkse leven mogelijk te maken en collaboratie in de strikte zin van het woord. Collaboratie impliceert een doelbewuste en vrijwillige samenwerking om de politiek van de bezetter en diens doelstellingen te helpen realiseren. Slechts een klein deel van de bevolking is daartoe bereid. Het overgrote deel van de Belgen schikt zich naar de bezettingsomstandigheden.
Wat is collaboratie? https://www.youtube.com/watch?v=4BDk7A8RBDM
Waarom?
Toen het Duitse leger in mei 1940 België binnenviel, begon voor veel mensen een harde tijd van schaarste, restricties en angst. Voor sommigen was de bezetting echter een springplank om hogere politieke posten te bereiken of greep te krijgen op hun omgeving. Door de machtswissel op de verschillende niveaus van het politieke toneel zagen heel wat mensen de kans schoon om een post te bemachtigen die zonder de bezetting nooit binnen hun bereik gekomen zou zijn. Deze politieke ambitie ging in de meeste gevallen gepaard met een ideologische overtuiging. Deze mensen stonden grotendeels achter de nationaalsocialistische ideeën van de bezetter. Zij geloofden dat ze hun steentje konden of moesten bijdragen aan de vestiging van de Nieuwe Orde. Bij sommigen waren de motieven iets minder idealistisch. Zij zagen vooral kans om een hoger loon en meer aanzien te verkrijgen door een politieke post. Behalve deze daadwerkelijke, politieke macht kon lidmaatschap van een Duitse of collaborerende beweging ook voor ‘kleine’ mensen een manier zijn om macht te krijgen over hun persoonlijke omgeving. Zij behoorden immers tot een groep die kon rekenen op de steun van een machtige en repressieve bezetter die door de meeste mensen gevreesd werd. Massamanifestaties, vlaggen en uniformen waren tijdens de oorlog een voorrecht voor Duitse en collaborerende organisaties. De wervende kracht die ervan uitging, was voor verschillende mensen een extra drijfveer om zich bij zo’n organisatie aan te sluiten.
Waarom collaboreren mensen? https://www.youtube.com/watch?v=yx2wTJ5v32Q
Schuldvraag
Uit het onderzoek dat jullie zo meteen gaan beginnen zal al snel duidelijk worden dat er geen duidelijke zwart-wit lijn te trekken is tussen collaboratie en het dagelijkse leven. Gezien alles in België zo drastisch veranderde, probeerde normale burgers zich staande te houden in een volstrekt nieuwe context die bol stond van morele uitdagingen. Belangrijk is dat je dus beseft dat collaboratie soms zeer duidelijk was (bv. politieke collaboratie bij het VNV), maar in erg veel gevallen een moeilijke evenwichtsoefening was tussen het recht om te overleven en de burgerplicht om trouw te blijven aan het eigen vaderland.