Les 2: domesticatie

Evolutie dieren richting de mensheid (domesticatie)

Evolutie dieren richting de mensheid (domesticatie) Hoe komt het toch dat sommige dieren (zowel vlucht- als prooidieren) zich zo prettig voelen bij de mens en andere dieren juist schuwheid of terughoudendheid kennen? Sommige dieren laten zich 'domesticeren', dit artikel ligt dit begrip nader toe.Miljoenen jaren bestond veel van het leven op aarde uit dieren. Van zoogdieren tot amfibieën, reptielen, insecten, e.d.. Een diverse populatie bestond van dieren. Op een bepaald moment is de mensheid het sterkte individu geworden op aarde en sindsdien beïnvloed dat het leefgebied van dieren.

Dieren worden niet enkel gebruikt voor consumptie, maar ook voor bescherming (kleding). Daarnaast spelen dieren een grote rol in het plezier van de mens. De helft van de Nederlandse huishouding beschikt over een hond of kat. Deze dieren nemen vaak een volwaardige plek in binnen het gezin. Hieruit blijkt dat mensen zich aangetrokken voelen tot dieren. In het bijzonder kinderen genieten van dieren om te aaien of naar te kijken. Intuïtief voelen ze zich verbonden met een dier.
 

Gedomesticeerd

Dieren hebben daarnaast de gave om ons gedrag te spiegelen, maar ook tonen diverse dieren karaktereigenschappen waardoor ook zij zich aangetrokken voelen tot de mens. Dieren die bij mensen kunnen zijn worden 'gedomesticeerd’ genoemd. De definitie van gedomesticeerd; het proces waarmee de mensen dieren (en ook planten) zodanig van eigenschappen kan laten veranderen, zodat deze steeds meer aangepast raken aan het leven dichtbij en in dienst van de mens (bron: wikipedia).
 

Eigenschappen domesticatie

Een gedomesticeerd dier voldoet aan zes eigenschappen:

 

Functie gedomesticeerd dier

De meest bekende gedomesticeerde dieren zijn de hond, kat, geit, paard, schaap, varken, cavia, ezel en konijn. Een dier domesticeren gaat niet zomaar, hier gaan diverse generaties overheen. Om een dier te domesticeren en deze tijd er dus in willen steken is gekeken naar de karaktereigenschappen van het dier en wat deze kan betekenen voor de mens. Voorbeelden hiervan is het paard dat gebruikt werd als vervoersmiddel of als werkdier in het land of de hond als waker en veedrijver. Tegenwoordig veranderen vele functies van dieren en worden ze veelal ingezet als gezelschap voor de mens.

Een nieuw huisdier?

 

1. (III) In 1959 startte Dimitri Belyaey (zie figuur 1) een experiment waarbij hij vossen fokte en selecteerde op één eigenschap: lief zijn voor mensen. Na verloop van tijd ontstonden bij de gefokte dieren ook andere kenmerken die hun wilde soortgenoten niet hadden: een gevlekte vacht en kwispelen.

Figuur 1. Dimitri Belyaey met zijn vossen
Figuur 2. Gedragsveranderingen bij gefokte vossen

a) Hoe zou het komen dat de 2de generatie minder agressief tegen mensen is?
b) Omschrijf de manier waarop geselecteerd wordt tijdens dit experiment.
c) Wat of wie selecteert?
d) Bedenk een naam voor deze vorm van selectie.
e) Kun je in het geval van de tamme vossen spreken van een nieuwe soort? Onderbouw je antwoord aan de hand van de theorie van dit hoofdstuk.

Figuur 3a. Wilde vos Figuur 3b. Gedomesticeerde vos


2. (III) Bij veel dieren die onder de hoede van de mens leven, zien we vergelijkbare processen. Vaak gebruikt men de term domesticatie in dit verband.
a) Zoek de definitie van de term domesticatie op en schrijf hem op.
b) Noem naast dit voorbeeld van de vos nog drie voorbeelden van domesticatie.
c) Noem een voordeel van domesticatie voor de mens.
d) Noem een voordeel van domesticatie voor het gedomesticeerde dier.
e) Waarom is de domesticatie van slachtdieren, zoals het varken, goed voor het voortbestaan van die soort, ondanks dat wij ze slachten?


3. (III) De hond is eigenlijk een wolf. Hond en wolf behoren tot dezelfde soort, want onderling kunnen zij vruchtbare nakomelingen krijgen. De wetenschappelijke naam van de wolf is Canis lupus. De wilde wolf heeft een derde naam achter de soortnaam: Canis lupus lupus. Honden kunnen we onderscheiden met hun toevoeging: Canis lupus familiaris.
Wat zal de correcte wetenschappelijke naam voor de tamme vos zijn?


4. (III) Verklaar waarom er zoveel verschillende verschijningsvormen van de hond bestaan. Gebruik in je uitleg in ieder geval de termen selectie en domesticatie.

Figuur 4. Enkele van de vele verschillende hondenrassen.