Opdracht: Standaardverslag
Hersenschimmen
Auteur: Henk Jan Marsman
- samenvatting
Hersenschimmen vertelt het verhaal van iemand die langzaam maar zeker begint te dementeren en de gevolgen die dit voor hem en zijn omgeving heeft.
Maarten en Vera Klein wonen al jaren gelukkig in Gloucester, Massachusetts (Verenigde Staten). Langzaam maar zeker begint Maarten heden en verleden door elkaar te halen. Het begin heel klein, op het moment dat hij niet meer weet welke dag het is en op een zondag wacht tot de schoolbus langs zal komen of als hij steeds vaker in gedachten verzonken is. Langzaam maar zeker kan hij zich dingen niet meer herinneren en als hij zich iets herinnert, gaat hij volledig in die herinnering op. Zo denkt hij op een dag dat hij weer op de kleuterschool is en van de juf de potlodendoos mag halen. Hij loopt de gang door naar het materiaalhok en klimt op een stoel om de doos te gaan zoeken. Dan staat Vera plots achter hem en haalt hem uit de droom. Hij blijkt op de keukenstoel in hun washok te staan. Later geeft hij hele rare antwoorden op vragen, omdat hij net ergens anders met z’n gedachten was. Als Vera hem een keer vraagt wat hij zo lang in de keuken deed, antwoordt hij bijvoorbeeld vangstquota. Uiteindelijk gaat dit nog een stapje verder en breekt hij in bij een vakantiehuisje waar vroeger de vergaderingen van zijn bedrijf waren omdat hij denkt dat hij te laat op zijn vergadering komt. Ook vergeet hij dat mensen en dieren dood zijn en vraagt dus steeds naar hen als anderen langskomen. Een keer begint hij plotseling naar de snoepreepjes die zijn oma altijd voor hem achter in de buffetkast verstopte te zoeken.
Vera wordt steeds ongeruster en als Maarten weg begint te lopen van huis laat ze uiteindelijk een meisje, Phil Taylor, in huis wonen die op Maarten kan passen als zij weg is. Maarten vergeet echter steeds wie ze is. Eerst ziet hij haar aan voor een vriendin van zijn dochter, dan voor zijn vroegere piano juf en uiteindelijk voor zijn dochter. Ook van Vera vergeet hij soms wie ze is.
In het boek wordt ook de moeilijker wordende relatie tussen Vera en Maarten weergegeven. Een eerste beschrijving die Maarten van haar geeft (zie eerste quote, een stuk terug in dit verslag) is nog heel scherp, bij kennis. Meer op het einde heeft hij het echter over een oude vrouw, die er een beetje verfomfaaid uitziet met haar vochtig neerhangende slappe bruine krullen en haar gerimpelde hals (p. 134). Later herkent hij haar niet meer op foto’s en uiteindelijk weet hij helemaal niet meer wie ze is.
In het laatste deel van het boek weet Maarten zelf niet meer wie hij is. Eerst heeft hij het nog over “mijn spullen”, “ik kan ..” etc. Maar naarmate hij verder aftakelt begint hij in derde persoon over zichzelf te praten, om het uiteindelijk alleen nog maar over ‘het’ te hebben. Tegelijk met deze verandering in benoeming van zichzelf, trekt hij zich steeds meer in zijn hoofd terug. Hij communiceert bijna niet meer met de buitenwereld, maar denkt in onsamenhangende zinnen en fragmenten aan wat er om hem heen gebeurt. Een van de redenen hiervoor is dat hij ook steeds meer moeite met het Engels begint te hebben, en soms even de taal niet meer lijkt te verstaan. Op het laatst zijn Maartens gedachten zo onsamenhangend en fragmentarisch dat er bijna niet meer duidelijk is wat er nou met hem gebeurt. Wel weet hij op zijn sterfbed weer even wat er om hem heen gebeurt en zoekt en vindt hij Vera’s hand, al weet hij haar naam niet meer.
Bron:https://www.scholieren.com/verslag/zekerwetengoed/hersenschimmen-j-bernlef
- overzichtelijke analyse met de belangrijkste elementen uit de verhaalanalyse
Er komen een aantal symbolische motieven in de vorm van voorwerpen in het boek voor, winter en een boek: Een van de motieven in het boek is de sneeuw en de winter. Al vanaf het begin van het boek zegt maarten steeds dat hij zo van slag is omdat de winters in Gloucester zo lang en koud zijn. In de laatste alinea van het boek, als Maarten sterft (?) fluistert Vera dat de lente eindelijk is aangebroken. Dit duidt op de symbolische waarde van de overgang van winter en lente: Maarten, die dement is, gaat dood en het \\\'oude leven\\\' is dan voorbij. Lente duidt aan dat er een nieuw, zorgeloos leven weer aanbreekt voor de andere personages. Het tweede symbolische motief is het boek “Our Man in Havana?” van Graham Greene. Dit boek duikt op allerlei plekken in het verhaal op. Eerst ziet Maarten een ander boek van Greene liggen, en besluit in een antiquariaat de titel “Our Man in Havana?” te kopen. Even later weet hij niet meer dat het zijn boek is en denkt dat het van Vera is. Dit wel en niet herkennen herhaalt zich een paar keer, maar terwijl Maarten verder aftakelt komt het boek ook bij anderen terecht. Zo lezen o.a. Vera en Phil het uit, terwijl Maarten het nooit uit leest. Het boek is een symbolische verbeelding van de toestand van Maartens ziekte.
Bron: https://www.scholieren.com/verslag/zekerwetengoed/hersenschimmen-j-bernlef
- informatie over de schrijver
Henk Jan Marsman is op 14 januari 1937 geboren in Sint –Pancras. Zijn pseudoniem is J. Bernlef. Zijn jeugd bracht hij door in Amsterdam-West, in 1949 verhuisde het gezin Marsman naar Haarlem. Terug in Amsterdam in 1954 kreeg de jonge Henk op de HBS Nederlands van de schrijver Rob Nieuwenhuys die hem en zijn vrienden Gerard Stigter en Gerard Bron (de latere K. Schippers en Gerard Brands) in contact bracht met het werk van schrijvers als Nescio. Na zijn eindexamen in 1955 studeerde hij zes maanden aan de faculteit voor politieke en sociale wetenschappen aan de Universiteit van Amsterdam en werkte daarna bij een boekhandel en een uitgeverij. In het 1956, vlak voor de Hongaarse opstand, moest hij in dienst. In 1957 verbleef hij drie maanden in het militair hospitaal Austerlitz. In deze periode debuteerde hij met het onder zijn eigen naam geschreven verhaal 'Mijn zusje Olga' dat later verscheen in het blad 'Hoos'. Na zijn diensttijd trok hij in 1958 naar Zweden. Tot 1960 pendelde hij tussen Nederland en Zweden heen en weer. Toen hij terug in Amsterdam was werkte hij tot 1965, daarna besloot hij van schrijven zijn beroep te maken, bij een grote importeur van boeken. In 1977 was hij betrokken bij de heroprichting van 'Raster', een blad waarvan hij tijdje redacteur was. Als criticus schreef hij ook af en toe stukken voor kranten en tijdschriften, zoals 'De Groene Amsterdammer'. Hij heeft voor het pseudoniem Bernlef gekozen, een blinde Friese dichter uit de achtste eeuw, om verwarring te voorkomen met de in 1940 overleden H. Marsman. Hij vond de naam Bernlef alleen was pompeus dus plaatste hij de letter J. ervoor.
Bron:https://www.scholieren.com/verslag/biografie-nederlands-j-bernlef-32702
- eigen mening
Ik vond het boek heel erg mooi. Het was heel erg mooi geschreven en ook de perspectief vond ik perfect. Je kon echt goed mee leven met Robert karakter. En je zag ook zijn proces van het vergeten van kleine dingen naar steeds grotere dingen in zijn leven. Ook vond ik de schrijfstijl mooi omdat het uitgebreid was en alles was duidelijk opgeschreven op het einde werd het een beetje raar, maar dat was volgens mij de bedoeling van de schrijver om te laten zien wat er gebeurt is met Robert. Persoonlijk vond ik het einde het mooiste het gedeelte toen Vera onlangs dat Robert haar niet herinnerende nog steeds naast hem stond zelf in het laatste uur. dit boek is zeker een aanrader het is een boek waardoor je wilt blijven door lezen en ook hoe Robert gedeeltes van zijn leven vertelde hoe alles vroeger voor hem was en hoe zijn moeder en vader was. Ik zou dit boek nog een keer lezen omdat ik bij het begin van het boek het verhaal niet goed heb bijgehouden maar op het einde is het weer helemaal herpakt en vond ik het boek steeds leuker.