De Coniunctivus in het Nederlands

In het Nederlands wordt de Coniunctivus de 'Aanvoegende Wijs' genoemd. De term aanvoegende wijs is direct afgeleid van conjunctivus - de benaming voor dit verschijnsel in het Latijn - waarbij "aanvoegend" betrekking had op het feit dat de wijs oorspronkelijk vooral werd gebruikt in bijzinnen, die zich naar hun aard "voegen aan" een hoofdzin.

Deze wijs drukt meestal een handeling uit die de spreker als onwerkelijk (irrealis) of mogelijk (potentialis) beschouwt; dit kan over het verleden, het heden of de (nabije) toekomst gaan. Specifiekere voorbeelden van het gebruik van de aanvoegende wijs zijn: twijfel (dubitativus), aansporing (adhortativus), wens (optativus, bijv. God zij met ons), toegeving (concessivus), doel (finalis), of slechts onwerkelijkheid van de handeling (irrealis) of mogelijkheid (potentialis).

Er zijn verschillende versteende uitdrukkingen in het Nederlands waarin de aanvoegende wijs gebruikt wordt, bijvoorbeeld:

Spreekwoorden

• Kome wat komen zal
• Koste wat het kost
• Redde wie zich redden kan

Formele en religieuze taal

• Onze Vader-gebed:
  • Onze Vader Die in de Hemelen zijt, geheiligd zij Uw Naam, Uw Rijk kome, Uw Wil geschiede op aarde als in de Hemel.
  • Vader, Uw Naam worde geheiligd, Uw Rijk kome. Geef ons iedere dag ons dagelijks brood, en vergeef ons onze zonden...
• Eedaflegging: Zo waarlijk helpe mij God almachtig.
• Gelieven in bijvoorbeeld: Gelieve u bij binnenkomst te registreren.'
• Leve de Koning!
• Op grafschriften: 'Hij/Zij ruste in vrede' (Latijn: Requiescat in pace: R.I.P.)

Versteende woorden

• Dankzij van "dank zij"
• Hetzij van "het zij"
• Tenzij van "ten zij" (ten is hier een samentrekking van het cliticum t en en (in de betekenis van niet))
• Godbetert van "God betere 't"
• Godverdomme van "God verdoeme (het)"
• Godzijdank van "God zij dank"