Boekverslag 2
de laatkomer
Dimitri Verhulst
Job Goorden
H4A
Standaardverslag
Hoewel volkomen opzettelijk, is het zeer tegen mijn zin dat ik iedere nacht opnieuw in mijn bed schijt. Mij te verlagen tot deze zelfonterende daad is waarlijk de lastigste consequentie van de ietwat zotte levensweg die ik op mijn oude dag ben ingeslagen.
Desiré Cordier wordt wakker na een nacht waarin hij weer opzettelijk in zijn bed gescheten heeft. Hij is 74 geworden en de lezer komt er al snel achter dat hij vrijwillig in een tehuis voor seniele bejaarden (Home Winterlicht) heeft plaatsgenomen. Hij wilde na een lang huwelijk van zijn vouw Moniek de Petter af, maar hij was te laf om te scheiden en verzon dat hij aan het dementeren was. Meteen zit er al wat kritiek in de roman: allereerst op de bezuinigingen in de zorg, maar ook wel op de manier waarop het personeel met seniele bejaarden omgaat (ze worden o.a. door de ronde zuster Sonja toegesproken in de “we-vorm”, de patiënten worden geleefd).
Het huwelijk van de twee is verzand geraakt: Desiré leeft een lang leven als bibliothecaris, maar kan niet tegen het gevit van zijn vrouw die op alles iets heeft aan te merken. Zijn sociale contacten zijn z’n petanque- vrienden met wie hij het leven doorneemt en de begrafenissen waarop steeds meer kennissen het leven vaarwel zeggen. Bij een van die bijeenkomsten zegt iemand dat het de volgende keer wel eens Rosa Rozendaal kan zijn. Dat is de jeugdliefde van Désiré, een mooi meisje dat hem vroeger heeft willen verleiden, maar hij had haar nooit durven kussen. Hij heeft haar 50 jaar niet gezien en hoort dat ze nu in een tehuis voor dementen zit. Die feiten brengen hem op de gedachte om dementie voor te wenden. Hij besluit het definitief als zijn vrouw hem te kakken zet tegenover zijn zoon Hugo en dochter Charlotte, als ze hem erectiepillen geeft, om aan te tonen dat hun vader geen seks meer kan en wil bedrijven met Moniek.
Hij gaat dan steeds meer dingen doen (opzettelijk) die hem uiteindelijk in het tehuis moeten brengen:
- Hij gaat opzichtige kleren kopen en weglopen zonder te betalen, waarna hij door de politie wordt aangehouden
- Hij koopt boeken die hij vroeger nooit gekocht zou hebben
- Hij doet theezakjes in de wc-pot en de vuile kopjes in de wasmachine
- Als hij een taart moet gaan halen, komt hij met een broodrooster thuis
- Hij neemt opzettelijk zonder kaartje plaats in een willekeurige trein
- Hij beantwoordt opzettelijk fout een dementietest, waarvoor hij glansrijk slaagt
Het kan dus niet uitblijven dat Désiré Cordier in Home Winterlicht wordt geplaatst. Zijn vrouw en kinderen brengen hem weg naar Home Winterlicht. Grappig is nog de situatie waarin Désiré opmerkt dat ze de caravan vergeten zijn. Die haakt zijn zoon Hugo er dan maar aan vast.
Cordier krijgt een kamertje van vier bij vijf en moet zich aanpassen aan de leefregels van het huis. In het huis heeft Désiré een oud-nazi de titel Kampkommandant Alzheimer meegegeven. De man praat en zingt nog steeds over het roemrijke verleden van de Jodenvervolging.
Om Moniek te pesten doet Désiré net alsof hij haar helemaal niet meer kent en noemt hij haar Camilla. Hij houdt van klassieke muziek op de radio, maar het verplegend personeel vindt dat depressieve muziek en zet vaak tegen zijn zin tralala-meezingers voor hem op om vrolijk te worden.
Inderdaad ziet Désiré zijn oude jeugdliefde terug in het tehuis, maar ze is uiterlijk erg afgetakeld. Toch laat hij zich door het personeel nu verleiden mee te doen aan allerlei activiteiten: bingo, ganzenborden en heel bijzonder het geheugenkoor dat liedjes van vroeger reproduceert.
Op een dag gaat Désiré plaatsnemen in het bushokje van lijn 77 dat het tehuis heeft laten neerzetten om weglopende dementen de baas te kunnen. Naast hem komt een meneer zitten die zegt dat hij hem doorheeft met zijn toneelspel. De man zelf zegt dat hij in het tehuis is gekomen omdat hij wel eens een tijdje gewoon helemaal niet wilde praten.
Désiré begint in het tehuis weer te roken: zijn vrouw Moniek wordt gek als ze dit waarneemt, maar zijn dochter Charlotte reageert anders. Ze is blij omdat ze zelf sinds haar puberteit rookte, maar dat nooit had durven vertellen aan haar ouders. Stiekem roken ze nu samen op een plek in de openbare ruimte waar dit nog mag. Intussen kijkt de verteller naar de demente Rosa. Charlotte komt eigenlijk afscheid nemen: ze zegt dat Moniek de muziek voor de begrafenis al heeft uitgezocht: Elton John en juist aan die zanger heeft Désiré zo’n hekel. Charlotte vertelt dat ze van plan is van Pascal af te gaan. Het is inderdaad haar laatste bezoek. Désiré is van slag als hij merkt dat Rosa verdwenen is: ze zal wel dood zijn en afgevoerd.
Op een dag staan de media voor de deur van het tehuis. Désiré loopt naar de Kampkommandant Alzheimer en zegt dat hij ontmaskerd is: hij was op de vlucht en is verraden. Hij scheldt de man helemaal overhoop.
In het laatste hoofdstukje zegt de verteller dat Moniek aan telefoonvrees lijdt: het laatste telefoontje van zijn dood wacht ze in stress af. Désiré beeldt zich in hoe zijn petanquemakkers over zijn dood praten: hij zal uit het raam gevallen zijn bij het voeren van de vogels met zijn broodkruimels. Hij vraagt zich af hoe ze naar zijn begrafenis komen.
Personages
Désiré Cordier
Désiré Cordier is een 74-jarige man die zijn leven lang heeft gewerkt als bibliothecaris. Zijn huwelijk is verzand door een vrouw die vroeger erg preuts was, later ineens weer aan seks wil doen en hem op allerlei manieren dwars zit. Door zijn vrienden en een jeugdherinnering komt hij op de gedachte om weg te lopen. Niet door een scheiding te forceren, maar te doen alsof hij dement is. Hij wil ook zijn oude jeugdliefde terugzien, maar dat wordt een teleurstelling. Als hij dan ook nog eens ontmaskerd wordt door een medebewoner van het tehuis, die op hetzelfde idee is gekomen, waardoor hij zich ook ineens realiseert dat hij niet origineel is. Hij weet dat hij nu eigenlijk helemaal mislukt is en kan niet anders doen dan de oude nazi te ontmaskeren waardoor er veel mediabelangstelling ontstaat en een vooruitblik te maken naar hoe zijn vrienden en familie van hem afscheid zullen nemen als hij dood is. Het leven is een desillusie.
Moniek de Petter
Moniek de Petter is een vrouw die we alleen kennen uit de verhalen van Desire en die daarin als een vervelend mormel wordt afgeschilderd, maar misschien is ze dat niet helemaal ( de ik-verteller is immers per definitie onbetrouwbaar). Ze vit ook op haar dochter die geen vlees wil eten en komt daardoor toch onsympathiek op de lezer over. Haar wraak om de erectiepillen in het bijzin van de kinderen ter sprake te brengen is de bekende druppel voor haar man.
Charlotte Cordier
Charlotte Cordier is een op zich aardige dochter die wel medelijden met haar vader heeft. Ze brengt hem naar het tehuis en neemt in een laatste gesprek ook afscheid van hem. Omdat ze ziet dat haar vader een sigaret heeft opgestoken, biecht ze op dat ze vanaf haar jeugd altijd heeft gerookt, maar dat ze dit niet heeft durven vertellen. Ook vertelt ze hem dat ze eigenlijk uitgekeken is op haar echtgenoot Pascal met wie ze geen kinderen heeft.
Hugo Cordier
Hugo Cordier is de zoon die zich eigenlijk het meest heeft losgemaakt van zijn familie. Hij heeft bovendien drie liefdes in zijn leven gehad en stoort zich daarbij niet aan zijn ouders. Hij voelt zich niet verplicht zijn ouders op bekende dagen als kerst, Vaderdag, Moederdag te bezoeken. Ook naar het bejaardentehuis gaat hij niet als zijn vader eenmaal opgenomen is: hij wil de herinnering aan zijn vader goed houden.
Thema
Desillusie
De eenzame oude verteller heeft een briljant idee gekregen om zich dement voor te doen, terwijl hij dat niet is. Hij denkt dat hij daarmee origineel is, maar in het tehuis komt hij mensen tegen die hetzelfde hebben gedaan en hem doorhebben. Hij die dacht dat hij origineel was, is enorm teleurgesteld. Een tweede desillusie is het vergaan van schoonheid: hij had zijn oude jeugdvriendin Rosa Rozendaal nog in gedachten hoe mooi ze was, maar in het tehuis is een lelijk oud mensje geworden met wie hij niet meer kan communiceren. Bovendien is ze op een dag verdwenen en waarschijnlijk dood. Hij ziet in dat hij eigenlijk een verkeerde keuze heeft gemaakt. Het enige wat hem rest, is nog de dood.
Motieven
Escapisme
Het willen worden opgenomen in het tehuis voor dementen is een vlucht voor het huwelijk met Moniek. Daarmee is dat een vorm van escapisme, zoals dat ook bij de andere patiënten het geval is (de man die niet wil praten en de Kampcommandant Alzheimer).
Liefdesrelatie: problemen/echtscheiding
Désiré is zijn huwelijksleven met Moniek de Petter zat. Hij heeft lang gewerkt, maar toen hij thuis kwam als gepensioneerde heeft hij zich verkeken op het voortdurende gevit van zijn vrouw. Na een korte periode had ze hem aangegeven geen seks meer te willen, maar aan het einde van haar bestaan wil ze dat ineens wel en maakt ze Désiré belachelijk tegenover zijn kinderen. Hij wil van haar af, maar heeft niet het lef te scheiden. Daarom vlucht hij in het tehuis.
Dood
Verhulst geeft in de roman zijn ironische visie op het einde van het leven: de manier waarop we onze doden behandelen, zeker wanneer die in een tehuis sterven.
Titelverklaring
Na 40 jaar als bibliothecaris te hebben gewerkt in een bibliotheek en met een vrouw te hebben geleefd met wie hij niet overweg kan, wil Désiré op late leeftijd nog iets van zijn leven maken. Hiervoor is het te laat, en Désiré beseft dat hij zijn jeugdliefde achterna had moeten gaan. Hij is een laatkomer.
Het hele verhaal gaat erover dat Désiré zijn leven zat is en dat hij in een tehuis zijn dood tegemoet gaat. Het motto betekent eigenlijk wat Désiré wilt meenemen met zijn dood. In het begin van het boek is zijn lijstje met spullen die hij wilt meenemen niet zo lang, alleen een tube tandpasta (voor de zottigheid), maar aan het eind van het boek is zijn lijstje compleet en is hij klaar om te sterven.
Structuur & perspectief
De roman heeft een aantal niet genummerde hoofdstukken die door typografische tekens die de functies van witregels hebben weer onderverdeeld worden in kleinere delen. In principe begint de roman in het heden als Désiré wakker wordt op zijn 74e verjaardag. Hij gaat daarna in zijn herinnering terug naar zijn huwelijk dat verzand is geraakt en de anderhalf jaar dat hij bezig is om als dementerende man in het tehuis te worden opgenomen. Dat zijn dus flashbacks. Een daarvan betreft een echte jeugdherinnering aan een nooit gegeven kus aan een mooi meisje dat ook in Home Winterlicht is opgenomen. Het verhaal eindigt met een vooruitblik naar zijn dood en begrafenis.
Tijd/Ruimte
Uit de tekst kunnen we niet opmaken in welk jaar en in welk jaargetijde de handeling zich afspeelt. Omdat Désiré in ieder geval het wel over moderne communicatiemedia als Facebook heeft, kunnen we wel vaststellen dat het in ieder geval in deze tijd speelt (2012/2013). Dat zou wel inhouden dat Désiré nog voor de Tweede Wereldoorlog is geboren.
Ook wat het decor betreft worden er weinig concrete mededelingen gedaan. De plaats waar Désiré woont, wordt niet vermeld, maar je zou kunnen denken aan ene grote stad als Antwerpen. Hij woont in een huis in de Azaleastraat en denkt eraan naar een appartement te verhuizen. Een andere, symbolisch ruimte is het tehuis Home Winterlicht waarin Désiré zich vrijwillig laat opbergen. Het is voor hem een nieuwe gevangenis: hij ontvlucht de ene (van zijn huwelijk) en ruilt die in voor een nieuwe (het tehuis). Beiden zijn het symbool van de desillusie in het leven van de verteller.
Einde
En als ze dan verenigd in het gewijde zwijgen op het kerkhof staan, kunnen ze opmerken dat het niet veel gescheeld had of dat mijn lichaam – een te vergeten fait divers- naast dat van Rosa Rozendaal zou zijn neergelaten, in wat men domweg noemt “de goedertieren aarde.”
Eigen mening: ik vind het een redelijk leuk boek omdat het grappig is en dit vind ik wel leuk. Maar aan de andere kant is het wel veel hetzelfde wat er gebeurd en wat hij verteld en dit vind ik minder leuk. maar ondanks dat vind ik het wel een leuk boek en het is ook niet supper moeilijk om te lezen en ik raad het zeker wel aan om een keer gelezen te hebben.
bron: https://www.scholieren.com/verslag/zekerwetengoed/de-laatkomer-dimitri-verhulst