Boek 1 - havo 4

Phillip Huff dagen van gras

samenvatting

Voor deze bespreking is gebruikgemaakt van: Philip Huff, Dagen van gras. Uitgeverij De Bezige Bij, Amsterdam, 2009.

De achttienjarige Ben woont na zijn ontslag uit een psychiatrische kliniek sinds negen maanden in De Dwars, een steunwoning voor adolescenten. Hij blikt terug op zijn kindertijd en op hoe hij in De Dwars is beland.

Ben groeit op op het landgoed van zijn grootouders, Weldra: een reusachtig, natuurlijk grondgebied met veel speelruimte die tot de verbeelding spreekt. Zijn tweelingbroer David overleed drie dagen na hun geboorte. Als enig kind is Ben vrij eenzaam. In de zomer dat hij negen wordt, komt er echter een jongen van ongeveer zijn leeftijd op het landgoed wonen: Tom Samson. Ze worden beste vrienden.

Als Ben zo'n elf jaar oud is, belandt zijn moeder in een depressie. Ze verdraagt geen enkel geluid en ligt altijd in bed. 'Doordat ik binnen zo op mijn tenen moest lopen, vluchtte ik steeds vaker naar buiten, naar het huis van mijn grootouders, of naar de boomhut' (p. 42). Ook wanneer zijn ouders ruzie hebben, wat steeds vaker het geval is, is het huis van zijn grootouders een toevluchtsoord. Bens grootvader overlijdt als Ben dertien is. Een halfjaar later vertrekt zijn vader naar Engeland. Ben voelt zich achtergelaten.

Wonderbaarlijk snel na het vertrek van Bens vader knapt zijn moeder op. Ze krijgt een nieuwe vriend, Rob. Tussen Ben en Rob botert het niet. Zodra Bens grootmoeder naar een verzorgingstehuis moet, trekken Bens moeder en Rob in het oude huis van Bens grootouders, terwijl Ben in zijn ouderlijk huis mag blijven wonen.

Zo krijgt Ben alle vrijheid om ongecontroleerd te doen en laten wat hij wil. Hij begint, op aanraden van Tom, aan het einde van de tweede klas met blowen. Omdat hij in de derde klas twee keer blijft zitten, moet hij naar een andere school. Op zijn nieuwe school, waar hij instroomt op havo 4, vindt hij geen aansluiting bij leeftijdgenoten. Hij vindt in muziek troost en in drugs mogelijkheden om de wereld mooier te maken. Tom laat hem kennismaken met paddo's. Na een aantal goede trips belandt Ben in een slechte trip. Het gevoel dat daarmee gepaard gaat, kan hij niet meer van zich afzetten: hij slaapt slecht en ziet dingen die er niet zijn. Om rustig te worden blowt Ben nog meer, en zo drijft hij steeds verder af van de werkelijkheid.

Op een dag besluit Ben met een gasbrander de joints van hem en Tom aan te steken. Ben vergeet de gasbrander uit te zetten en valt in de boomhut in slaap. De hut vliegt in brand en Ben belandt in het ziekenhuis met een gebroken spaakbeen. Na een dag mag hij naar huis. Daar ziet hij zijn grootvader: 'Hé, kerel (...). Ik hoorde dat je in het ziekenhuis had gelegen en ik dacht: eens even kijken wat er aan de hand is' (p. 118). Zijn grootvader vertelt Ben dat Tom huisarrest heeft.

Als Bens moeder thuiskomt, probeert zij Ben uit te leggen dat zijn grootvader dood is en dat Ben hem niet gezien of gesproken kan hebben. Ze laat Ben opnemen in een kliniek: de Thorbeckehof. Vijf dagen moet hij doorbrengen in de separeercel, waar hij doordraait. Geregeld krijgt hij een spuit om hem rustig te houden. Later komt hij op de gesloten afdeling terecht, in afwachting van het antwoord van de rechter op het verzoek tot hechtenis dat door Bens moeder is aangevraagd. Dokter Freiman vertelt hem dat hij een psychose heeft. 'Het betekende dat de regels die mijn leven normaal gesproken begrijpelijk maakten onder druk kwamen te staan: er kwam een ander soort denken voor in de plaats. En daardoor zou ik rare dingen kunnen gaan doen. Daarom was ik opgenomen: omdat ik een gevaar zou kunnen zijn voor mijzelf en voor mijn omgeving' (p. 126). Ben bagatelliseert de situatie, zegt dat hij gewoon last heeft van een burn-out en dat hij geen hulp nodig heeft. Hij doet zelfs een halfslachtige vluchtpoging, maar loopt daarbij tegen een auto.

De rechter oordeelt dat Ben voor een periode van maximaal zes maanden in de Thorbeckehof moet blijven. Hij hoeft niet in te stemmen met een behandeling, maar die zal zijn herstel en vertrek wel bespoedigen.

Na twee weken in de Thorbeckehof merkt Ben dat de medicatie hem rustiger maakt. Hij beseft  dat hij nog niets van zijn vader en van Tom heeft gehoord en besluit hen een brief te schrijven. Zo'n twee maanden na zijn opname mag hij een weekend naar huis. Hij ziet dan dat er in het huis van Tom niemand is. Ben vraagt aan Pieter, de tuinman: 'Waar zijn die heen?' Pieter antwoordt: 'Met vakantie' (p. 136).

Later droomt Ben dat Tom overleden is bij de brand in de boomhut. Hij vraagt aan zijn moeder: 'Hij is dood, hè?' Zijn moeder, die niet weet wie Ben met 'hij' bedoelt, zegt: 'Ja (...) Het spijt me. (...) Ik weet hoe belangrijk hij voor je was' (p. 137).

Ben wordt overgeplaatst naar Den Dolder, een kliniek speciaal voor adolescenten. Daar leert hij de 22-jarige Anna kennen, die een positieve invloed op hem heeft. De brief die hij aan zijn vader stuurde, komt retour. Zijn vader blijkt te zijn overleden aan kanker. Een begeleider zegt hem dat zij dachten dat Tom dat al wist: 'Dat heeft je moeder ons in ieder geval gezegd' (p. 151) Ben veronderstelt dat zijn moeder hem verkeerd begrepen had toen hij vroeg naar het overlijden van Tom en besluit hem te bellen, maar krijgt geen gehoor. Dus belt hij zijn moeder. Pieter neemt op. Ben vraagt hem hoe lang de Samsons al met vakantie zijn. Pieter antwoordt: 'Hoe bedoel je, met z'n tweeën?' (p. 154). Dan vraagt Ben of Pieter de naam Tom Samson kent. Het antwoord blijft uit. De lezer kan niet anders concluderen dan dat Tom nooit heeft bestaan.

 

 

 

 

 

 

 

 

Onderwerp

In Dagen van gras staan vijf onderwerpen centraal: vriendschap, psychose, schizofrenie, drugsgebruik en muziek. Deze onderwerpen hangen met elkaar samen. Bens drugsgebruik is een van de mogelijke oorzaken van zijn psychose. De psychose kan ook het gevolg zijn van iets anders: 'een bipolaire of borderlinestoornis, bijvoorbeeld, of door schizofrenie' (p. 140).

Ben blijkt schizofreen te zijn. Zijn vriendschap met Tom bestaat alleen maar in Bens beleving. Tom bestaat in werkelijkheid niet. Hij vormt een waanbeeld.

Bens arts in de Thorbeckehof zegt over Bens psychose: 'Je bent manisch ontremd en je hebt het contact met de werkelijkheid verloren' (p. 127). Ben omschrijft zijn situatie als volgt: 'Al je denken is anders geworden (...). Je blijft maar ratelen over wat je ziet en wat je bedenkt. Je blijft het maarmoeten zeggen tegen iedereen die je tegenkomt. Je bent een hogedrukketel, een waterketel die constant fluit. En de medicijnen krijgen het vuur niet uit' (p. 131).

Al op jonge leeftijd deden de eerste kenmerken van schizofrenie bij Ben zich voor: als kind van een jaar of zeven hoorde hij stemmen in zijn hoofd. Ben amuseerde zich wel met die stemmen, maar toen zijn moeder op een dag vroeg waarom Ben alle ramen in huis had geopend en Ben haar vertelde dat de stemmen in zijn hoofd daarom hadden gevraagd, moest hij naar een dokter, die uitlegde dat Ben zeer actieve hersenen had en dat hij daardoor dingen hoorde in zijn hoofd, die daarbuiten niet bestonden.

Als Ben een puber is, zijn er ook aanwijzingen die het vermoeden van schizofrenie doen rijzen: Ben voelt zich alleen en zegt een tweede stem te missen. Juist op dat moment klimt Tom de boomhut in.

In muziek vindt Ben troost.  Songteksten zijn een houvast voor hem: ze helpen Ben met een situatie om te gaan of geven woorden aan zijn gevoelens. Bens grootste droom is beroemd te worden als gitarist in een band. Tom koestert dezelfde droom. Muziek is daarmee ook een gezamenlijke passie van de twee vrienden.

Los van deze onderwerpen kan Dagen van gras bestempeld worden als een initiatieroman, omdat de volwassenwording van Ben beschreven wordt. Ben heeft echter nog een lange weg te gaan voordat hij ook daadwerkelijk volwassen zal zijn.  

 

 

 

 

 

 

 

 

Titel en motto’s

In de verantwoording geeft Philip Huff aan dat de titel Dagen van gras is ontleend aan een album van de Nederlandse zanger Spinvis: Dagen van gras, dagen van stro. De titel verwijst naar de kindertijd van Ben: hij leefde vroeger in dagen van gras, omdat hij op het platteland woonde, te midden van landerijen en veel groen. In de epiloog staat het er zo: 'Dit is waar je thuishoort, in een wereld van gras' (p. 168).

De titel verwijst ook naar de tijd waarin Ben drugs gebruikte. Met gras wordt het geestverruimende gras, de wiet, bedoeld.

In de afscheidsbrief die Ben van zijn vader krijgt, schrijft Bens vader: 'Ben, I will be with you forever. You can see me in the tall trees and the grass that surround you' (p. 164). Ook dat is een verwijzing naar de dagen van gras, in dat geval de dagen die Ben zonder de lijfelijke aanwezigheid van zijn vader moet doorbrengen.

 

Opbouw

Dagen van gras telt 168 pagina's en begint met een proloog in de tegenwoordige tijd, waarin ik-verteller Ben van Deventer zich voorstelt en aankondigt dat hij zijn levensverhaal zal gaan vertellen. Daarna volgen zeven genummerde hoofdstukken, waarin Ben in de verleden tijd zijn leven beschrijft. Soms springt hij binnen die hoofdstukken van de ik-vorm verleden tijd naar de je-vorm tegenwoordige tijd: 'Ja, denk je, het is begonnen. Maar dan begint het echt en weet je: nee, dit is het. Je benen beginnen te tintelen, net als je armen en je handen. Je voorhoofd gloeit en je wordt zeer bewust van je ademhaling. (...) Ineens moet je lachen. (...) Je moet grinniken om jezelf, om je trip, om je ambities en je verlangens, maar ook om je woede van net' (p. 102-103). Ben beschrijft in deze je-passages nog altijd zichzelf. Hij maakt onder meer gebruik van de je-vorm als hij in een trip zit.

Het verhaal sluit af met een epiloog, eveneens in de je-vorm, en in de tegenwoordige tijd. Ben beschrijft heel gedetailleerd een wandeling naar het landgoed Weldra: 'Het leven is niets meer dan een wandeling naar huis, een tocht in de zomerzon. Maar je bent er bijna. Je bent bijna thuis. Weldra' (p. 168).

Schuingedrukt staan fragmenten uit songteksten en brieven die Ben schrijft of ontvangt.

Spanning zit in het verhaal door de vraag hoe Ben in De Dwars terecht is gekomen: wat is er met hem gebeurd en hoe heeft dat kunnen gebeuren? Het besef dat Tom niet bestaat, komt voor de lezer zeer onverwacht.

De beschreven ruimte kent veel verwijzingen naar bestaande plaatsen. Zo gaat Ben naar school in Zwolle, woont hij in Amsterdam en brengt hij een aantal dagen door bij zijn vader in Engeland. Het verhaal speelt zich af in de moderne tijd en bestrijkt zo’n achttien jaar.

 

 

 

Personages

Ben van Deventer is achttien jaar. Hij heeft een voorliefde voor natuur en muziek, net als zijn opa en vader. Zijn favoriete band is The Beatles. Ben droomt van een doorbraak als muzikant en een tournee over de wereld. Ook houdt hij van schaken.

Ben is slim. Hij gaat naar het gymnasium, maar school heeft absoluut zijn interesse niet. 'om gitarist te zijn had je toch geen vwo-diploma nodig' (p. 84). De tijd die hij moet besteden aan huiswerk, besteedt hij liever aan muziek luisteren of blowen.

In de Thorbeckehof tekent Ben met balpen tatoeages op zijn huid en scheert hij zijn haar en wenkbrauwen af.

Ben is vernoemd naar zijn grootvader Benjamin, een rijke, statige man die het landgoed Weldra bezit. Zijn grootvader was zijn rolmodel en de enige van wie Ben iets aannam. Bens grootvader begreep Ben, en zijn credo 'Voer voor de ogen is voer voor de geest' sluit aan bij Bens grote voorstellingsvermogen. Als Ben nog jong is, bestaat Tom ook voor zijn grootvader: hij schaakt met Tom, praat tegen hem en aait hem over zijn hoofd. 'Hij vond het leuk dat ik gezelschap had op Weldra; iemand in de buurt om mee te spelen' (p. 46-47).

Bens moeder is geregeld depressief. Ze heeft altijd verdriet gehouden om het verlies van Bens tweelingbroer. Ze staat Ben maar weinig toe, enerzijds omdat ze hem wil beschermen, anderzijds omdat ze tijdens haar depressieve buien weinig verdraagt. Ben mag bijvoorbeeld niet op voetbal, niet door het huis rennen en niet in bomen klimmen. Bens moeder is degene die Ben laat behandelen in de psychiatrische kliniek en die eerder ook al medicatie regelde om Ben rustiger te krijgen. Ben heeft een slechte band met zijn moeder. Hij neemt haar de medicatie kwalijk. Bovendien was ze er vaak niet voor hem, sloeg ze hem en reageerde ze dikwijls onredelijk, wat Ben opstandig maakte.

Met zijn vader deelt Ben zijn liefde voor muziek. Hij speelt net als Ben gitaar. Bens vader gunt zijn zoon een betere toekomst dan hij heeft gekregen. Hij werkt als houthakker en timmerman bij families in de buurt van zijn nieuwe woonhuis in Liverpool, Engeland. Als Ben zijn vader tijdens een bezoek aan Engeland na lange tijd weer ziet, is die erg mager geworden. Later blijkt dat hij leed aan longkanker, met uitzaaiingen in zijn nek en hersenen. Hij heeft nooit de moed gehad dit aan Ben te vertellen. Ook Bens vader gaat mee in Bens fantasie over Tom. Hij geeft hem zelfs een bijnaam, 'Lucifer Sam' (p. 11).

Tom Samson is een jaar ouder dan Ben. Hij is pezig en dun, heeft een witte huid en een kop vol sproeten en kortgeknipte rode haren. Samen met Tom wil Ben als dertienjarige jongen een band beginnen. Tom daagt Ben uit dingen te doen die Ben niet mag of durft, zoals zwartrijden in de trein of rijden op de trekker van Bens grootvader. Om die reden verbiedt Bens moeder Ben met Tom om te gaan. 'Vanaf dat moment spraken Tom en ik in het geheim af, in de boomhut' (p. 46). Tom is degene die Ben laat kennismaken met sigaretten, wiet en paddo's.

Anna is een patiënte in Den Dolder. Ben en Anna flirten ongegeneerd met elkaar en op zijn zeventiende bezorgt Anna Ben een natte droom. Anna is degene die Ben doet beseffen dat hij Tom verzonnen heeft, door te zeggen dat zij ook zaken verzonnen heeft. 'Uit woede. En uit verdriet. Omdat ik een boeman nodig had om te haten. Omdat ik me toe-eigende wat ik nodig had' (p. 155).

 

Taal en stijl

De auteur maakt veel gebruikt van spreektaal. Dat valt af te leiden uit het gebruik van stopwoordjes als 'of zo' en 'echt' en uit zinnen als: 'Man, mijn grootvader had het talent mij alles duidelijk te maken' (p. 30). Ook platte woorden worden niet geschuwd: 'Sommige ruzies gingen over mij, maar vaak gingen ze ook over gezeik waar ik geen zak mee te maken had' (p. 47).

Er komen geregeld metaforen voor. Ben vertelt bijvoorbeeld hoe Alice uit Alice in Wonderland in een konijnenhol naar beneden valt en zegt: ' I shall be punished for it now, I suppose, by being drowned in my own tears!' (p. 110). Zo trekt hij een parallel met zijn eigen leven: ook hij kan op een gegeven moment niet stoppen met huilen om de situatie waarin hij terecht is gekomen.

Op twee manieren wil de auteur de echtheid van Bens verhaal vergroten: door hem zinnen als 'Of had ik dat al verteld?' (p. 39) te laten zeggen, die de indruk wekken dat Ben echt een verhaal vertelt aan iemand, en door zinnen die in een andere taal worden gezegd ook daadwerkelijk in die taal op te schrijven.

Het verhaal kent veel uitgebreide beschrijvingen van muziekplaten waar Ben naar luistert. Ben vertelt wat nummers voor hem betekenen of wat hij er mooi aan vindt: 'de kwaliteit van Harrisons stem is dat breekbare element dat die andere twee stemmen niet hebben. Je hoort het meteen als hij zingt, en het geeft zijn liedjes een bijna hartbrekend gevoel van menselijkheid' (p. 60).

Verder zorgt Bens voorliefde voor schaken ervoor dat Ben gebeurtenissen vaak vergelijkt met zetten in het schaakspel. Als Tom en hij zwartrijden en Tom zich in het toilet verstopt, terwijl Ben de boete moet betalen, zegt Ben: 'Het was een slimme zet, dat zeker, ook omdat hij de deur open had laten staan, maar het was ook wel een naaistreek: zijn koningsveiligheid had de bezetting van mijn hele bord gekost' (p. 100).

 

Verband met andere boek van de auteur

Dagen van gras is Huffs debuutroman. Later schreef hij Niemand in de stad, dat ook gaat over adolescenten die hun weg in het leven moeten vinden.

 

 

 

 

 

 

Achtergrond informatie

Schizofrenie betekent letterlijk 'gespleten geest'. Mensen die schizofreen zijn, lijden aan waanbeelden, die vaak gepaard gaan met stemmings- en gedragsstoornissen en slaapproblemen. Schizofrenie wordt vaak vastgesteld nadat iemand een psychose heeft doorgemaakt. Een psychose is een psychiatrische aandoening waarbij een patiënt het normale contact met de werkelijkheid geheel of gedeeltelijk kwijt is.

 

Over de auteur:

-  De website van de auteur.

- Over Philip Huff op Leesplein.

Interviews:

- Corstens, Veerle. 'Soms zit ik gewoon te wachten tot ik iets kan stelen'.
In: HP/De Tijd, 18 juli 2010.

Besprekingen:

- Auweraert, Johan van der. ' Dagen van gras: roman'.
In: Leesideeën Off Line, 31 december 2010.

- Jong, Sonja de. 'Allestafel is uitmuntend debuut'.
In: Haarlems Dagblad, 4 november 2009.

- Kieft, Ewoud. 'Onverstoorbaar kuieren naar de horizon'.
In: NRC Handelsblad, 11 december 2009.

- Leyman, Dirk. 'Schrale jongensjaren'.
In: De Morgen, 4 november 2009.

- Muus, Dries. 'Zo gek als een ui'.
In: Vrij Nederland, 14 november 2009.

- Plas, Annette van der. 'Grote Jongeren Literatuurprijs'.
In: Nederlands Dagblad, 27 november 2010.

- Storm, Arie. 'Vijf overtuigende Nederlandse debuten'.
In: het Parool, 18 november 2009.

- Terhell, Annemarie. 'Blowen heeft een te onschuldig imago'.
In: 7Days, 4 februari 2011.

- Venhuizen, Gemma. 'Ben in de hemel met abrikozen'.

 

 

Beoordeling

 

Wat vind ik van dagen van gras. Ik zelf vond het één makkelijk boek omdat het heel soepel te lezen is. Ook staat het verhaal op chronologische volgorde waardoor het nog makkelijker wordt.

 

Er zitten ook geen moeilijke worden in verwerkt hierdoor weet je zonder terug te kijken wat de schrijver met een zin bedoeld. Ik heb maar een paar keer meegemaakt dat de schrijver wel terug in het verhaal gaat. Maar wanneer de schrijver dat doet laat hij altijd merken dat we terug gaan in de tijd. Hierdoor krijg je geen verrassende scenario’s waardoor het lezen zeer soepel gaat.

 

Als ik kijk naar het verhaal is het een van de beste verhalen die ik heb gelezen van alle boeken die ik heb gelezen. Want een stukje in het verhaal heeft mij zo verward dat ik bij mezelf dacht hoe dan. Wanneer zoiets gebeurd in het verhaal denk je bij je zelf hoe heb ik dat niet kunnen weten of vermoeden. Het stukje was dat Ben erachter kwam dat Tom dood was gegaan terwijl wij allebei dachten dat hij uit de brand was ontsnapt. Dat was echt erg onverwacht voor mij, dat is ook een van de reden dat ik het goed boek vind.

 

Als ik kijk naar het verhaal zelf wat Ben allemaal meemaakt is zeer boeiend in plaats van saai. Omdat het thema drugs iets is wat ik nooit zelf in het echte leven heb meegemaakt. Daarom is het interessant om door te lezen omdat alles nieuw voor je is.

 

Ik zelf heb weinig ervaring met boeken. Maar als ik eerlijk ben vind ik dit echt een aanrader. Vooral voor iemand die niet van lezen houd of niet vaak leest.