Standaardverslag
Alles wat er was
Hanna Bervoets
Samenvatting:
Merel is tv-redactrice en op een normale zondagmiddag in het jaar X willen ze in een schoolgebouw een wetenschappelijk programma opnemen, waarin het kind Joeri een hoofdrol zal spelen. Hij is een erg slim wiskundejongetje (maar niet hoogbegaafd). De opnames zijn nog maar net begonnen, als er een enorme knal buiten klinkt. Op last van de autoriteiten moet iedereen blijven zitten waar hij zit. Merel zit vanaf dat moment met nog zeven anderen opgesloten in het gebouw waar een ondoordringbare dikke mist omheen hangt. Niemand weet wat er exact aan de hand is, maar ze besluiten de instructies op te volgen en te blijven zitten waar ze zitten. De opladers van de mobiele telefoons liggen helaas thuis, internet ligt er natuurlijk ook uit, maar er is voorlopig water, de elektriciteit doet het en er is genoeg leesvoer aanwezig in de klaslokalen en de schoolbibliotheek .
Merel vindt bij een rondgang door de school een agenda van een meisje, dat Melissa heette. Die agenda gaat ze min of meer als dagboek gebruiken om de dagen van elkaar te kunnen onderscheiden. Boven alle hoofdstukken staat dan ook vermeld welke dag het is dat de mensen in het schoolgebouw zitten. Een van de acht, de cameravrouw Lotteke, is al heel snel verdwenen. De andere zeven zijn Merel, Barry en Leo (die van de televisiezijde komen) Natalie en haar zoon, de 8-jarige Joeri, Kaspar (de onderwijzer van Joeri) en Kalyem (de conciërge van de school). Ze besluiten de lokalen zo te verdelen dat iedereen een andere kamer heeft. Ze hebben helemaal geen contact met de buitenwereld en ze vragen zich natuurlijk wel af wat er buiten is gebeurd. Leo is populair onder de bewoners. In het begin draait alles om het jongetje Joeri dat het leven in de brouwerij brengt. Hij zorgt dat er gespeeld wordt. Maar gaandeweg komen er spanningen onderling. Dat heeft bijvoorbeeld te maken met het verdelen van voedsel en de behoefte aan seks. Op dag 21 vindt Merel een buisje waarin medicijnen hebben gezeten voor iemand die onder grote psychische spanningen lijdt. Ze vertelt dat wel tegen Barry, die een van haar beste collega’s is. Dan valt de elektriciteit uit, wat ook weer voor spanningen zorgt. Om de seksuele spanning te verminderen masturbeert Merel bij erotische fantasieën, want seks is onder dergelijke omstandigheden een middel tot ontspanning. Natalie brengt daarom vaak de nachten door in het lokaal van Kasper, de onderwijzer van Joeri. Joeri voelt zich dan buitengesloten door twee mensen uit zijn directe omgeving (zijn moeder en zijn meester) en zoekt zijn toevlucht tot Merel. Ze begrijpt later dat hij dit doet om zijn moeder een beetje jaloers te maken. Hij vraagt Merel met hem het mattenspel te spelen. Daarbij glijdt hij met een mat van de trappen in de school. Maar wanneer Merel eindelijk daarin toestemt, gaat het goed mis. Joeri dondert van de trap en het ziet er akelig uit. Zijn arm heeft een open , gecompliceerde breuk en daarin begint later koudvuur te komen. De arm wordt zwart en moet worden geamputeerd. Dat doet Kaspar met het keukenmes. Merel veegt de bloedvlek van de trap, maar vindt meteen een nieuw kokertje van medicijnen. Natalie is woedend vanwege het gebeurde, maar eigenlijk is ze zelf ook een beetje schuldig door ‘s nachts naar Kaspar te gaan.
Natalie en Kaspar nemen het besluit het schoolgebouw te verlaten. Ze dragen Joeri met zich mee, wanneer ze vertrekken. Leo zegt dat Joeri zo koud was toen hij vertrok, dat hij vermoedt dat het jongetje dood was. Dat gebeurt allemaal omstreeks de dagen 50 tot en met 55. Een dag later hebben Merel en Leo voor de eerste keer seks met elkaar. De dagen daarna gebeurt dat weer, maar Merel zorgt ervoor dat ze altijd vroeg weer weggaat bij Leo, want ze wil niet dat de anderen iets merken. Wanneer ze elke vierde nacht wil overslaan met seks en ze langs zijn lokaal loopt, hoort ze twee mannen hijgen. Leo en Barry hebben dan ook seks met elkaar.
Op dag 72 is het 12 november en dat is de verjaardag van Merel. Ze wordt 29 jaar. Kaylem nodigt haar uit in zijn lokaal: ze krijgt als cadeau een ketting die hij zelf gemaakt heeft. Hij vertelt haar over zijn verleden als vluchteling. De dagen vliegen voorbij. Merel heeft steeds seks met Leo. Ze heeft een vreemd soort buikpijn. De lezer vermoedt op dat moment wel dat ze zwanger zal zijn. Dat verhoogt ook de onderlinge spanningen, want Barry weet er intussen van. Hij was er immers ook gebrand om Leo te veroveren. Maar hij ziet nu in dat dit waarschijnlijk onmogelijk is. Hij wil dan niet verder leven en weigert te eten en te drinken. Merel verzorgt hem nog een tijdje. Leo verdenkt Barry ervan de man van de pillen te zijn. Merel krijgt een geschreven brief van Barry: hij wil niet verder leven. Hij zegt dat hij nooit pillen heeft geslikt. Hij vertelt dat hij Leo ook een brief geschreven heeft. Merel kient het zo uit dat ze de brief van Barry aan Leo ontfutselt terwijl hij onder de douche staat. In de brief deelt Barry aan Leo mee dat hij verliefd op hem is, maar dat hij begrijpt dat hij voor Merel kiest. Daarmee is het doel in zijn leven voorbij. Als lezer voorvoel je dat hij de lust om te leven verloren heeft en zal sterven.
Merel is intussen zwanger: dat kan alleen van Leo zijn en in haar dagboek richt ze zich nu tot “je”, met wie ze meer dan waarschijnlijk haar ongeboren kind bedoelt. Die wil ze voor later vertellen wat er allemaal gebeurd is.
Barry sterft en het lijkt erop dat Kaylem hem een handje heeft geholpen. Merel is enkele dagen niet goed bij bewustzijn en als ze wakker wordt, blijkt dat Kaylem en Leo begonnen zijn aan de fastfoodmaaltijd-Barry. Ze zijn aan zijn benen begonnen. Deze vorm van kannibalisme komt natuurlijk wel eens meer voor bij mensen onder extreme omstandigheden (vgl. de beruchte vliegramp in de Andes in de film Alive). Kaylem is de initiatiefnemer. Volgens Leo smaakt het vlees hetzelfde als de Peruaanse cavia die hij ooit eens voorgezet heeft gekregen. Merel neemt later wraak door Kaylem te wurgen met de ketting die ze ooit van hem had gekregen voor haar verjaardag. En omdat het voedsel na al die dagen natuurlijk op is, beginnen ze ook te knagen aan het vlees van Kaylem. Het is allemaal heel luguber.
In een van de laatste dagboekhoofdstukken beklemt Leo dat hij in North Dakota verslaafd is geraakt aan de pillen. Hij had vijf kokers bij zich toen hij in het schoolgebouw aankwam. Hij vertelt aan Merel dat hij de school moet verlaten, omdat hij “hulp” moet halen, omdat anders Merel, de baby en hijzelf het allemaal niet zullen overleven. In het laatste dagboekverhaal geeft Merel aan dat Leo acht dagen daarvoor vertrokken is en dat ze sindsdien niets meer van hem heeft vernomen. Ze bekent dat ze nu alle pillen in een keer geslikt heeft: ze droomt nu min of meer van een reis naar North Dakota met haar (ongeboren) dochtertje.
Een bizar einde van het verhaal. Waarschijnlijker is dat ze in het schoolgebouw zal zijn omgekomen en dat anderen haar dagboekaantekeningen zullen hebben gevonden.
Verhaalanalyse:
Personages
Merel
Merel is de tv-redactrice van het programma dat ze willen opnemen. Ze is nog maar 28 jaar en ze is een goede collega van Leo en Barry. Ze schrijft in de agenda van één van de leerlingen van de school. Wanneer ze zwanger is van Leo begint ze zich te richten tot haar nog ongeboren dochter om haar te vertellen hoe het allemaal in het leven toegaat. Een belangrijk hoofdstuk/dag daarin is 102 over hoe het eraan toeging in de oude situatie. Iedereen is altijd op zoek de liefde, die voor hem/haar geschikt is. Daarbij is seks een drijfveer om in moeilijke omstandigheden te kunnen overleven. Ze vindt het vreselijk te moeten merken dat Barry niet alleen dood is, maar dat zijn lichaam door Kaylem en Leo gebruikt wordt om te roosteren en voort te leven. Ze neemt wraak door Kaylem te doden. Ook zijn lichaam wordt daarna door haar en Leo gegeten. Tenslotte raakt ze geheel geïsoleerd, wanneer Leo haar verlaat en niet meer terugkeert. Ze neemt de pillen van Leo in en zal dat waarschijnlijk niet overleven.
Barry
Barry is de homoseksuele collega van Merel. Hij legt het in het schoolgebouw aan met de aantrekkelijke en populaire Leo. Maar hij beseft dat hij Leo niet alleen heeft. Leo kiest voor Merel en dan is de lust om verder te leven voor Barry niet meer aanwezig. Hij weigert te eten en te drinken. Waarschijnlijk helpt Kaylem hem ene handje bij zijn dood en daarna wordt hij vlees voor de achterblijvende bewoners.
Leo
Leo is de aantrekkelijke man in het schoolgebouw. Hij heeft zowel seks met Barry als met Merel en hij wordt de biologische verwekker van het nog ongeboren kind van Merel. Maar hij blijkt ook kwalijke trekken te hebben: hij organiseert het kannibalisme, hij blijkt de psychopaat te zijn die pillen slikt en hij verlaat aan het einde het schoolgebouw, waardoor Merel alleen met de ongeboren vrucht overblijft.
Natalie
Natalie heeft ook al een behoefte tot seks. Daartoe is ze bereid om haar zoontje Joeri te verwaarlozen. Die voelt zich buitengesloten en gaat zich dan tot Merel wenden. Wanneer het misgaat met Joeri, is Natalie des duivels en ze geeft alles en iedereen de schuld. Maar eigenlijk is ze zelf schuldig, omdat ze aan haar eigen lustgevoelens werkte, en daarbij Joeri verwaarloosde. Ze besluit al in een vroeg stadium samen met Kaspar het pand te verlaten. Wat er daarna met haar gebeurd is, wordt niet verteld.
Thema
Hoe gedragen mensen zich in een geïsoleerde situatie? Opgesloten zitten is ook buitengesloten worden. Een groep mensen zit vast in een schoolgebouw, buitengesloten van de gewone wereld en ze weten niet wat daar gebeurd is. Maar ook binnen het schoolgebouw heb je natuurlijk de buitengeslotenen. Zo wordt Kaylem eigenlijk van het begin al buitengesloten: hij is immers een vluchteling van buitenlandse komaf. Wanneer mensen zich buitengesloten voelen, levert dat geen prettig gevoel op. Het buitengesloten worden of het geïsoleerd worden, wordt in de roman natuurlijk ook nog gesymboliseerd door de dikke mist die buiten het gebouw hangt. Je hebt geen zicht meer op de buitenwereld. Ook in de typografische aanduidingen van de roman (de rechthoekige zwarte lijnen die steeds minder worden, totdat het laatste deel alleen met een geheel wit rechthoekig vlak wordt aangegeven) is het steeds groter wordende isolement van de vertelster zichtbaar. Merel blijft tenslotte helemaal alleen over in het schoolgebouw.
Motieven
Liefde speelt een grote rol in \'Alles wat er was\'. De mens heeft een grote behoefte aan liefde. Zeker in een situatie waarin iedereen vastzit, zoekt men steun bij elkaar en warmte. Dit vinden lukt niet altijd, maar men blijft naar liefde streven."
In de roman is ook duidelijk te zijn welke drijfveren voor de mens essentieel zijn: allereerst is er natuurlijk altijd de wens om te overleven door voedsel te krijgen/stelen. Wanneer er iemand sterft en het voedsel dreigt op te raken, ziet men er in allerlaatste instantie geen been in om dan mensenvlees te eten. Ook de behoefte aan intimiteit/ liefde of seks is een van de oergevoelens die mensen willen krijgen: het is daarom voor Barry zo verschrikkelijk te moeten merken dat de liefde van hem voor Leo niet beantwoord zal worden. (vgl. blz. 237) Maar hoe verschillend de vertellingen ook waren. Ze hadden allemaal dezelfde basis: de queeste is noodzakelijk: wederzijdse liefde is het hoogst haalbare en verliefdheid een zuivere motivatie. Als er geen wederzijds liefde is, heeft het voor Barry geen zin meer om te leven. Seksualiteit is in zekere zin dan een manier om te kunnen overleven: namelijk de ongeboren vrucht die Merel in zich draagt. "
In het boek komt naar voren dat de mens op een queeste is: een queeste naar eeuwige liefde en intimiteit. In het schoolgebouw is die queeste bijvoorbeeld duidelijk in de liefde van Barry voor Leo."
Titelverklaring
In de roman is sprake van een “oude situatie”en een “nieuwe situatie.” De scheiding wordt gemarkeerd door de knal (wat dat dan ook moge betekenen). In de nieuwe situatie krijgen de personages te maken met nieuwe normen en waarden. Er wordt enkele keren in de tekst impliciet teruggewezen naar de titel, namelijk naar de situatie die er was voordat de knal kwam.
Perspectief
Het verhaal is geschreven vanuit de ogen van Merel. Er is dus sprake van een ik-perspectief. Op deze manier weet je precies wat er in haar hoofd omgaat, wat ze denkt en doet en waarom. Wij lezers weten hoe ze denkt over mensen, maar we weten niet goed wat er omgaat in het hoofd van andere personages. Doordat we lezen vanuit de ogen van Merel en we dus ook het meest over haar weten, kunnen we daaruit concluderen dat zij de hoofdpersoon is.
Eind
Niemand die ons hoort, niemand die ons ziet, ik draai een raampje open, laat de frisse avondmist binnenkomen, jij graait naar het stuur, je legt je handje op de claxon, samen drukken we hem in, ja we toeteren, we toeteren een paar keer achter elkaar. En dan pak ik opnieuw je hand. En wijs ik je door de voorruit sterren aan. Het is een open eind.
Ruimte
De plek die heel belangrijk is, is het schoolgebouw waar Merel met zeven andere mensen voor meerdere maanden opgesloten zit. Het is een plek waar ze met z’n allen overleven nadat er op een normale zondag een knal te horen is en ze alle ramen, deuren en gordijnen moeten sluiten. In het schoolgebouw zoeken ze naar eten en ze leven uiteindelijk op een paar rijstkorrels per dag. In het schoolgebouw slapen ze eerst met z’n allen in de gymzaal, maar later verdelen ze de klaslokalen. Iedereen heeft dus zijn eigen plekje. In welke plaats het gebouw staat is niet duidelijk gemaakt in het verhaal.
Tijd
Wanneer dit verhaal zich precies afspeelt is niet duidelijk. Het is wel een verhaal dat zich niet in bijvoorbeeld 1950 afgespeeld zou kunnen hebben, omdat er mobieltjes, computers en opnames zijn in het verhaal wat er in die tijd nog niet was. Het is een verhaal dat zich rond de tijd van 2010 afgespeeld zou kunnen hebben.
De tijd die er in het verhaal verstreken gaat, is een tijd van ongeveer 200 dagen. In het boek heb je steeds hoofdstukken waar bijstaat om welke dag het gaat. Deze dagen lopen heel erg uiteen. Je gaat van dag 24 naar dag 187. Dit was in het begin wat wennen, maar het maakte het ook weer spannend. Verschil was er ook per hoofdstuk. Ze legde per hoofdstuk steeds de nadruk op een specifiek aspect van het verhaal. De ene keer ging het vooral over eten, de andere keer over slapen en dan weer over werk. Je leest ook dat sommigen steeds zwakker worden. De ene fysiek, maar anderen mentaal.
Informatie over de schrijver:
Hanna Bervoets is op 14 februari 1984 geboren in Amsterdam. Tijdens het studeren schreef ze al verschillende columns en filmrecensies. Sinds 2009 is zij schrijfster, journaliste en columniste. Ze heeft in haar carrière vier prijzen gewonnen.
Eigen mening:
Ik vond het boek in het begin erg saai en ik snapte niks van de volgorde in tijd. We gingen van dag 1 naar dag 100 en dan weer terug naar dag 2. Dit maakte het boek voor mij lastig te begrijpen. Later ontdekte ik dat het boek leesniveau 4 heeft. Ik had dit nog niet eerder gelezen dus dit zou een verklaring kunnen zijn voor mijn verwarring. Hoe verder je komt in het boek hoe meer je te weten krijgt over alle personages en dat maakte het wel wat duidelijker. Ik vond het leuk dat de schrijver dit deed. Hoe meer je te weten krijgt over de personages hoe beter. Dit boek levert wel erg veel vraagtekens, mede door het open eind. Zelf wil ik altijd alles weten dus dat was voor mij een minpunt. Ik vond het boek in het algemeen wat aan de saaie kant waardoor ik niet snel een nieuw boek van Hanna Bervoets zal lezen.
Bronnen:
https://www.scholieren.com/verslag/boekverslag-nederlands-alles-wat-er-was-door-hanna-bervoets-99921
https://nl.wikipedia.org/wiki/Hanna_Bervoets
http://www.hannabervoets.nl/biografie/
https://www.scholieren.com/verslag/zekerwetengoed/alles-wat-er-was-hanna-bervoets