Genenparen
Veel eigenschappen die jou maken zoals je bent, heb je geërfd van je ouders. Zo kan het zijn dat allebei jouw ouders bruin haar hebben en jij ook, terwijl je kleine broetjes juist blond is.
Hoe zit dat?
Dat heeft allemaal te maken met genenparen. Genenparen hebben informatie over een bepaald deel van informatie wat in de chromosomen ligt. Er zijn genen die bepalen of je dik of dun haar hebt, krullend of juist steil, maar ook haarkleur zit in deze genenparen verstopt.
ge
Dominante of recessieve genen
Genenparen wordten aangegeven met twee letters, je hebt namelijk altijd twee genen in een paar zitten. In deze twee letters wordt een verschil gemaakt in twee groepen. Dominante genen of recessieve genen.
Dominante genen zijn genen die heel sterk zijn en daardoor juist sneller worden overgenomen. donkerke oog- en haarkleur zijn hier voorbeelden van. Dit heeft als gevolg dat er over het algemeen meer mensen zijn met donker haar dan mensen met blond haar. Van dominante genen heb je er maar één nodig om deze eigenschap tot uiting te laten komen.
Andere voorbeelden van dominante genen zijn: krullend haar, donkere ogen en rechtshandig zijn.
Recessieve genen zijn juist genen die zich sneller later onderdrukken en dan niet te zien zijn. Bijvoorbeeld blond haar, blauwe ogen en een heel bekend voorbeeld: rood haar.
Kijk maar om je heen, hoeveel klasgenoten hebben blond haar en hoeveel hebben er donker haar. Over het algemeen zal de meerderheid donker haar hebben, omdat dit gen dominanter is. Recessieve genen moeten in een paar voorkomen om tot uiting te komen, een homozygoot recessief genenpaar wordt dit genoemd.
Ook zijn de meeste erfelijke ziektes recessief. Dit betekend dat als er één gen wel het gezonde allel bevat en één gen met het afwijkende of ziekmakende allel bevat, je uiteindelijk wel gezond blijft omdat gezond dominant is en dus overneemt. Iemand die dus heterozygoot is voor een ziekte wordt een drager genoemd.
Homozygoot
Maar hoe komen die mensen met een recessief gen dan toch aan die oog of haarkleur? Het antwoord hierop is homozygoot zijn. Dit betekend dat in jouw genenpaar twee zelfde genen liggen, homo betekend hetzelfde. Dit wordt opgeschreven als AA of als aa, waarin de hoofdletter a (A) staat voor een dominant gen, en de kleine letter a (a) staat voor een recessief gen.
Heterozygoot
Maar er is nog een mogelijkheid in combinaties tussen genen. Deze groep wordt hetrerozygoot genoemd. Hetero staat voor ongelijk en dit klopt ook, want mensen die heterozygoten genenparen hebben hebben zowel een grote als een kleine a. Aa wordt voor hun dus de code voor hun haar- of oogkleur.
Je hebt dus, als je een heterozygote eigenschap hebt, zowel een recessief als een dominant gen van die eigenschap. Over het algemeen neemt het dominante gen de eigenschap over, maar er is ook de mogelijkheid om een combinatie van deze twee genen te krijgen.
Dit gebeurt bijvoorbeeld als je een combinatie hebt tussen het domiente gen van krullend haar en het recessieve gen van stijl haar. Het kan gebeuren dat je dan geen echt stijl haar hebt maar ook geen echte drullen. Meestal krijgt je haar dan een beetje slag.