Cultuurverschillen, wat moet je ermee?

Zakendoen over de grens betekent dat je zakendoet met mensen uit andere landen, met andere normen en andere gewoonten. Deze verschillen noemen we cultuurverschillen. Cultuur is de manier waarop je werkt, produceert, consumeert, symbolen gebruikt en gelooft.

Internationaal zakendoen bestaat voor 80% uit communicatie, uit overtuigingen van je mogelijke zakenpartner. Bij communicatie kun je te maken krijgen met communicatiestoornissen waardoor je elkaar verkeerd begrijpt. Veel onbegrip ontstaat door culturele verschillen.

Cultuurverschillen vindt je onder andere in:

 

Cultuurverschillen en ethiek.

Er zijn verschillende modellen waarmee cultuur en cultuurverschillen in kaart gebracht kunnen worden. Eén van die modellen is het Model van Hofstede dat uitgaat van 5 cultuurvariabelen. Met deze vijf variabelen kunnen verschillen in culturen beschreven en vergeleken worden.

De 5 cultuurvariabelen die Hofstede in zijn model benut zijn:

1. Machtsafstand

2. Individualisme

3. Masculiniteit

4. Onzekerheidsvermijding

5. Termijngerichtheid.

 

Machtsafstand: Hoe wordt in een bepaalde cultuur met ongelijkheid omgegaan? Dit wordt uitgedrukt in de cultuurvariabele 'machtsafstand'. Traditioneel kent Nederland een kleinere machtsafstand dan bijvoorbeeld landen rond de Middellandse zee. Het Nederlandse motto is: "Doe maar gewoon, dat is al gek genoeg!". Niemand mag hier doen alsof ze meer zijn dan een ander. In Duitsland is de machtsafstand al groter. Je baas bij de voornaam noemen mag bijvoorbeeld niet. Zelfs collega's spreken elkaar aan met 'u' en 'meneer' aan. In Aziatische landen en landen in het Midden-Oosten is de machtsafstand streng geregeld via rangorde. Sommige gesprekspartners mag je wel een hand geven, andere weer niet. Sommigen mogen slecht bij bepaalde onderdelen van gesprekken aanwezig zijn. Vaak gebruiken ze in Azië nog token terwijl de directeur gewoon vloeiend Engels kan spreken (dus mompel niet perongelijk een scheldwoord in het Engels, als de tok even weg is). Ze doen dit alleen maar omdat ze het als een verlaging zien voor de hoogste baas, die zichzelf vanzelfsprekend verschrikkelijk belangrijk voelt, om jouw taal te spreken.

In het Engels wordt geen onderscheid gemaakt tussen 'u' en 'jij', want het is immers in beide gevallen gewoon 'you'. Ken je iemand nog niet zo goed, moet je voor een formele formulering kiezen en in Engeland zelfs terughoudend zijn met het gebruik van de voornaam. Een Engelsman die je nog niet goed kent spreek je aan met 'mister' en dan de achternaam, of 'sir' indien je geen achternaam gebruikt. Een Amerikaan mag je meestal wel snel bij de voornaam noemen, maar wacht altijd totdat hij dit voorstelt. De algemene vuistregel wereldwijd is: je kunt bij de eerste ontmoeting nooit fout met de achternaam, 'mister' en 'sir' zijn. Als de gesprekspartner dan zelf zegt 'call me Tony', zeg je gewoon: "thank you, my name is ...'.

 

Individualisme: wat wordt in een land als belangrijker ervaren, de groep of het individu? In de westerse culturen is het individu belangrijker, terwijl vooral in Oosterse culturen, maar ook in veel landen rond de Middellandse zee, de familie, de groep als waardevoller wordt ingeschat. In het laatste geval, waarbij het groepsbelang boven dat van het belang van het individu geplaatst wordt en de groep ook macht uitoefent op het individu, spreekt men van een collectivistische cultuur.

Men spreekt van een individualistische cultuur indien het individu prioriteit gegeven wordt boven het belang van de groep. In Nederland hebben we een meer individualisatische cultuur. Hierbij kan het voorbeeld van de Olymische spelen gegeven worden. Nederlandse sporters willen winnen, en wij als supporters willen dat de Nederlandse sporters winnen. Echter wanneer een sporter geblesseerd is, zal hij niet deelnemen aan de wedstrijd omdat zijn eigen gezondheid voorop staat. In China is dit anders; wanneer een Chineze sporter geblesseerd is, zal hij toch deelnemen aan de wedstrijd, omdat hij zijn supporters niet wil telleurstellen.

 

Masculiniteit: de strikte mannelijke en vrouwelijke rolverdeling is in sommige culturen veel extremer en scherper dan bij ons of in landen als Denemarken en Zweden. In de herentoiletten op de snelweg in Denemarken hebben ze zelfs op een commode om luiers te verwisselen! Hoezo strikte rolverdeling tussen mannen en vrouwen? En iedere man in Nederland wet dat je er na het eten niet meer zomaal vanaf bent: helpen met afwassen! Er zijn echter ook nog in de 21e eeuw landen waar een man zich vernederd voelt als van hem verlangd wordt dat hij 'vrouwelijke' taken verricht. Zo'n cultuur wordt dan ook wel masculien genoemd. In een land als Denemarken en Nederland overlappen de taken van mannen en vrouwen elkaar meer en wordt de cultuur feminien genoemd.

 

Onzekerheidsvermijding: hoe gaan mensen om met de onzekerheden van het bestaan en de toekomst? Als je onzeker bent of je onzeker voelt, kun je dit oplossen door het opstellen van regels en wetten. Onzekere culturen hebben dan ook de meeste regeltjes en wetten om hun onzekerheidsgevoel te verkleinen. Nederland heeft veel regels en wetten waar men zich aan moeten houden. Nederland doet dan ook sterk aan onzekerheidsvermijding.

 

Termijngerichtheid: je hebt mensen die uitsluitend op korte termijn gericht zijn. Hoeveel hebben we vandaag omgezet? Traditioneel vinden we in de westerse culturen een korte termijngerichtheid, terwijl de oosterse culturen zeer hoog op lange termijngerichtheid scoren. De Chinese cultuur heeft de grootste mate van lange termijngerichtheid.

 

Ethiek.

Naast culturele aspecten zijn er bij internationale handel ook ethische aspecten. Van 'gewoon' zakendoen wordt ook verwacht dat het ethisch gebeurt. Ethiek gaat  veel verder dan alleen maar de wetten en regels die opgeschreven staan. Ethiek zit in mensen, het zit in jezelf en is daarom niet voor iedereen hetzelfde en betekent niet in iedere cultuur hetzelfde. Bijvoorbeeld corruptie; in Nederland geldt corruptie als moreel absoluut onaanvaardbaar en is in de meeste gevallen nog strafbaar ook. Echter hoe verder je naar het zuiden en oosten reist, des te meer krijg je met corruptie te maken. Er zijn landen waar de rechtvaardiging van corruptie heel eenvoudig te vinden is in de te late betaling van ambtenaren.