Stap 3

Is de verzorgingsstaat te duur geworden?
Steeds duurder, dus bezuinigen?
Kijk nu naar de hele video: Altijd Wat Wijzer, de verzorgingsstaat.


Mede door de oplopende kosten van de verzorgingsstaat geeft de overheid soms meer geld uit dan ze binnen krijgt. Dan ontstaat er een tekort op de begroting van de overheid en moet de overheid geld lenen. Daardoor maakt de overheid schulden.

De verzorgingsstaat wordt duurder als het slecht gaat met de economie en de werkloosheid oploopt. Dan loopt de staatskas veel belastinginkomsten mis en moet er meer worden uitgegeven aan werkloosheids- of bijstandsuitkeringen. Dat gebeurde bijvoorbeeld tussen 1975 en 1983. Daardoor liep het tekort van de overheid op tot 10,7% van de hele begroting in 1982 (nu is dat steeds rond de 3%). Om dat tekort terug te dringen, bezuinigde Ruud Lubbers, premier van 1982 tot 1994 op uitgaven van de overheid, ook op uitkeringen.

Vanaf 2009 zorgt een economische crisis weer voor oplopende werkloosheidscijfers. Weer kiest de overheid voor het verlagen van de uitgaven. Om het begrotingstekort van de overheid niet hoog te laten oplopen, bezuinigt Mark Rutte, premier vanaf 2010, ook op de verzorgingsstaat. Tegelijkertijd roept hij de burgers op zelf de handen uit de mouwen te steken en waar nodig mensen te helpen: de participatiemaatschappij. Verder draagt de landelijke overheid zijn zorgtaken voor een deel over op de gemeenten. Tot 2015 helpt de landelijke overheid mensen die oud of langdurig ziek zijn en werklozen bij het zoeken naar een baan. Vanaf 2015 moeten gemeenten dat gaan doen.

Ten slotte verhoogt de regering de AOW-leeftijd van 65 naar 67 jaar. In de video ‘Werken naar vermogen’ in Nederlands met gebarentaal zie je enkele andere voorbeelden van bezuinigingen op de verzorgingsstaat.

Minder overheidshulp, dus ook weer bedeling?
Dat de regering bezuinigt op de verzorgingsstaat, vindt Heleen Dupuis, lid van de VVD-fractie van de Eerste Kamer, een goed idee. Dat zegt ze in een interview met dagblad Trouw op 7 januari 2014. Ze legt uit waarom ze er zo over denkt.

Ze stelt vast dat burgers in Nederland veel belastingen en premies betalen aan de overheid. Daardoor houden sommigen burgers zo weinig van hun inkomen over dat ze moeite hebben om rond te komen. Ze moeten zelf weer een beroep doen op de overheid voor bijvoorbeeld huur- en zorgtoeslag en gratis schoolboeken voor hun kinderen. Is het niet handiger, zegt Dupuis, dat de overheid een deel van die hulp afschaft? Dan hoeft ze minder belasting en premies te innen om die hulp te bekostigen en houden burgers meer geld over om te besteden en hebben ze geen ondersteuning meer nodig. Dan gaat er niet langer geld van burgers in de vorm van belastingen en premies naar de overheid om vervolgens terug te keren naar de burgers in de vorm van uitkeringen en andere hulp.

Maar ze weet dat niet iedereen warm loopt voor dit idee. Het is maar de vraag welke inkomensgroepen het best af zijn met dit stelsel en voor wie de veranderingen het best uitpakken. Het zou best kunnen dat de mensen met de lagere inkomens het meest belang hebben bij de verzorgingsstaat en dat de hogere inkomens daar verhoudingsgewijs het meest aan bijdragen.

Volgens Dupuis zou de verzorgingsstaat inderdaad kleiner en soberder moeten worden. Maar omdat belastingen en premies omlaag gaan, denkt ze niet dat mensen afhankelijk worden van de armenzorg.

Verder denkt Dupuis dat maar een kleine groep burgers zichzelf niet kan helpen omdat die niet in staat is om te werken. Voor die groep moet de overheid wel degelijk zorgen.

Ook vindt Dupuis dat de overheid moet bezuinigen op de verzorgingsstaat om ervoor te zorgen dat de inkomsten en uitgaven van de overheid ongeveer even groot zijn.

Ten slotte noemt Dupuis taken die de overheid altijd moet uitvoeren: orde handhaven, ziekenhuizen en scholen bouwen en onderhouden en autowegen, spoorlijnen, havens, vaarwegen en dergelijke bouwen en onderhouden. Haar burgers ondersteunen opdat ze altijd rond kunnen komen hoort er dus niet bij, behalve voor de kleine groep die niet kan werken.

Vragen:

  1. Waarmee bekostigt de regering de verzorgingsstaat behalve met belastingen en premies?
  2. Hoeveel mensen van 65 jaar en ouder zijn er in 1959, 2013 en in 2040?
  3. Wat is er sinds de jaren vijftig van de 20e eeuw gebeurd met de levensduur van mensen die ouder zijn dan 65 jaar?
  4. Waarom zal het moeilijker worden voor de overheid om de verzorgingsstaat te bekostigen?
  5. Waarom liep het aantal mensen met een bijstands- of werkloosheidsuitkering sterk op tussen 1980 en 1985?
  6. Noem twee maatregelen waarmee de regering-Rutte wil bezuinigen op de verzorgingsstaat.
  7. Waarom denkt Dupuis dat niet meer mensen aangewezen zullen zijn op de bedeling als de overheid bezuinigt op de verzorgingsstaat?