De NSB van Mussert
Crisis in Nederland
De internationale economische crisis had veel gevolgen voor de burgers in Nederland. De regering van minister-president Colijn probeert om de gevolgen van de crisis te beperken door werkverschaffingsprojecten om Nederlandse werklozen aan een baan te helpen. Tegelijkertijd bezuinigde Colijns kabinet hard op de uitgave van de staat. Colijn geloofde in aanpassingspolitiek: als je minder geld ontvangt dan moet je ook minder geld uitgeven. Het lukt de regering Colijn niet om met deze maatregelen de crisis te beperken. Hierdoor waren er in de jaren dertig ook in Nederland veel arme en werkloze burgers die hopen dat iemand hen een beter leven kan geven.
Oprichting Nationaal Socialistische Beweging (NSB)
Op 14 december 1931 was in Utrecht de oprichtingsbijeenkomst van de Nationaalsocialistische Beweging (NSB). Deze organisatie geloofde dat nationalisme en fascisme de problemen van de Nederlandse burger op zouden lossen. De leider van deze organisatie was Anton Mussert. Hij was geïnspireerd door het Italiaans fascisme van Mussolini en het Duits nationaalsocialisme van Hitler’s Nationaalsocialistische Duitse Arbeiders Partij (NSDAP). Anton Mussert was tegen de parlementaire democratie. Het stemrecht van Nederlandse burgers moest volgens hen worden afgeschaft. In plaats daarvan moest één sterke dictator het land leiden (autoritair bestuur).Later, onder invloed van Hitler’s NSDAP, werd ook antisemitisme (jodenhaat) onderdeel van het programma van de NSB.
Leden van de NSB
Als gevolg van de economische crisis daalt in Nederland vertrouwen in de democratie. Doordat het bestaande politieke partijen niet lukte om de economische crisis te bestrijden, steeg de populariteit van de NSB. Bij de verkiezingen van 1935 boekte de NSB een groot succes: 7,94 procent van de stemmen. In 1936 had de NSB 52.000 leden. Ook had de NSB een blad met de naam Volk en Vaderland en had de NSB een eigen jongeren- en studentenbeweging. Als twee NSB-leden elkaar tegenkwamen hadden zij een eigen groet: zij riepen dan ‘Hou Zee!’ en strekten hun rechterarm omhoog. Net zoals de Hitlergroet.
Verzet tegen de NSB
De regering van Colijn zorgde voor een handhaving van de neutraliteit. Dit betekende dat Nederland formeel geen oordeel had over nazi-Duitsland van Adolf Hitler. Maar de regering moest niets hebben van nationaalsocialisten in Nederland zelf. Mensen die voor de overheid werkten (ambtenaren) mochten daarom vanaf 1933 geen lid meer worden van de NSB.
Ook leden van de Rooms-Katholieke Kerk (1935) en de Gereformeerde Kerk (1936) mochten van hun kerk geen lid meer zijn van de NSB. Vanaf begin 1936 begon daarom het ledental van de NSB terug te lopen. Dit kwam ook door de groeiende racistische en antisemitische koers van de NSB. In 1940 waren er nog maar 33.000 leden over. Maar dat verandert wanneer de Duitsers Nederland bezetten....
Tip: Wil je meer weten over de ‘economische wereldcrisis’, de ‘aanpassingspolitiek’ en de ‘werkverschaffingsprojecten’ bekijk dan nog een keer de zo genoemde leertaken in module ‘Van vakbond tot crisis’.