Thema 4: Rechtsstaat en rechtspraak

Nederland is een rechtstaat. Een rechtstaat is een land waarin de macht van de overheid wordt beperkt door wetten en regels. Zo kan de overheid nooit te veel macht krijgen. Er zijn drie kenmerken:

1. De overheid moet zich net als burgers aan de wet houden

2. Er bestaat een scheiding van de machten

3. Burgers hebben grondrechten

 

De belangrijkste wet in Nederland is de Grondwet. Hierin staan ook de kenmerken van de rechtsstaat. De overheid moet zich altijd aan de wet houden. Dit geldt dus bijvoorbeeld ook voor uitvoeringsorganisaties zoals de politie.

Een belangrijke voorwaarde van de rechtsstaat is dat er een scheiding van de machten is. Dit heet ook wel Trias Politica.

Deze scheiding van machten zorgt ervoor dat de taken van de overheid verdeeld zijn over verschillende personen. Zo ligt nooit alle macht in het land bij één persoon of overheidsorgaan.

De wetgevende macht bestaat uit het parlement en de regering. Het parlement beslist welke wetten worden ingevoerd, de regering doet de meeste wetsvoorstellen maar is hierin dus afhankelijk van het parlement.

De uitvoerende macht bestaat uit regering, ministeries en uitvoeringsorganisaties zoals bijvoorbeeld de politie. Zij voeren samen wetten uit.

De rechterlijke macht bestaat uit rechters en het Openbaar Ministerie. Het OM zorgt ervoor dat iemand die de wetten overtreed voor een rechter verschijnt. De rechter beslist vervolgens of de persoon schuldig is en welke straf hij krijgt.

Een derde kenmerk is dat burgers grondrechten hebben. Er is een onderscheid tussen klassieke grondrechten, die ervoor zorgen dat je in vrijheid kunt leven, en sociale grondrechten, die de overheid verplichten te zorgen voor bepaalde voorzieningen.

Klassieke grondrechten zijn:

- Gelijkheidsbeginsel

- vrijheid van meningsuiting

- vrijheid van vereniging

- vrijheid van godsdienst

- vrijheid van vergadering of betoging

- recht op privacy

- persvrijheid

 

Sociale grondrechten zijn:

- recht op werkgelegenheid

- recht op huisvesting

- recht op onderwijs

- recht op bestaanszekerheid

- recht op een leefbaar en schoon milieu

Op het moment dat burgers onderling of een burger met de overheid een conflict heeft, kan je naar de rechter gaan. De rechter oordeelt in een conflict; dit noem je rechtspraak. Eerlijke rechtspraak is een belangrijk onderdeel van de rechtsstaat. Om hiervoor te zorgen zijn er een aantal voorwaarden:

- rechters behandelen iedereen gelijk: ongeacht afkomst, religie, geslacht, milieu.

- rechters zijn onafhankelijk: niemand mag de beslissing van de rechter beinvloeden.

- rechters zijn onpartijdig: geen belang of relatie met betrokken partijen.

- rechters zijn objectief: baseren op feiten.

Binnen het recht is een onderscheid tussen privaat- of civielrecht (conflicten tussen burgers onderling of burgers met organisatie) of publiekrecht (conflicten tussen burgers en overheid). Onder publiekrecht valt ook het strafrecht.

Er zijn een aantal stappen binnen een strafzaak. Het begint bij het opsporen van een verdachte. Hiervoor geeft het Openbaar Ministerie (OM) opdracht aan de politie. Ook verzamelt de politie bewijs door bijvoorbeeld getuigen te horen, sporenonderzoek te doen en met de mogelijke slachtoffers te spreken. Alle informatie wordt opgeschreven in een proces-verbaal. Als de Officier van Justitie inschat dat er voldoende bewijs is voor een redelijke verdenking zal hij de verdachte vervolgen. Dit betekent dat de verdachte voor de rechter moet verschijnen. Een verdachte kan hierin worden bijgestaan door een advocaat.

Naast vervolgen kan een Officier van Justitie ook besluiten te seponeren (bij onvoldoende bewijs) of een schikkingsvoorstel te doen. De beide partijen worden het dan eens zonder tussenkomst van een rechter. Je kunt hierbij bijvoorbeeld denken aan het betalen van een schadevergoeding.

Tijdens een strafzitting leest de officier van justitie de beschuldiging voor. De verdachte en eventuele getuigen worden ondervraagd door de rechter. De officier van jusitie legt hierna uit waarom de verdachte veroordeeld moet worden en wat de strafeis is.

De advocaat van de verdachte probeert aan te tonen dat de verdachte onschuldig is, zodat hij wordt vrijgesproken of een zo laag mogelijke straf krijgt. Uiteindelijk doet de rechter uitspraak in de zaak. Dit kan betekenen dat de verdachte een straf krijgt, of wordt vrijgesproken. Een rechter baseert zijn uitspraak op de wet, internationale verdragen en/of jurisprudentie.

 

Afbeeldingsresultaat voor rechtspraak

 

 

Huiswerkopdrachten thema 4:

1. Leg in eigen woorden uit waarom de scheiding van machten belangrijk is. 

2. Wat is jouw mening over het videofragment; is supersnelrecht een voor- of een nadeel? 

3. Zoek op internet op wat de betekenis is van drie klassieke grondrechten. Schrijf dit in eigen woorden op. Waarom is dit volgens jou belangrijk? 

4. Wat is jouw mening over tenminste twee sociale grondrechten. Voldoet de overheid aan haar zorgplicht? Waarom wel of waarom niet? 

5. Waarom is het belangrijk dat rechters onafhankelijk, onpartijdig en objectief zijn? 

6.Wat is de taak van de officier van justitie? 

7. Waarom kan het belangrijk zijn dat de verdachte wordt bijgestaan door een advocaat?