Thema 1: Democratie

tekening van volk dat regeert

Nederland is een democratie. Maar wat betekent dat nou eigenlijk? Het woord democratie is afgeleid van de Griekse woorden 'demos' (volk) en 'kratein' (regeren). Kort gezegd zou je dus kunnen zeggen dat in een democratie het volk regeert. Omdat we in Nederland met ruim 17,3 miljoen mensen zijn is het onmogelijk om iedereen te raadplegen bij ieder besluit dat genomen wordt. We worden daarom vertegenwoordigd door mensen die door ons gekozen worden: volksvertegenwoordigers. Namens de bevolking nemen zij besluiten. Dit heeft een parlementaire democratie. Belangrijk kenmerk van een democratie is dat er altijd een meerderheid moet zijn om een beslissing te kunnen doorvoeren. 

Bij een democratie is inspraak van burgers erg belangrijk. De gekozen volksvertegenwoordigers moeten goed weten wat er speelt in de samenleving. Burgers kunnen op verschillende manieren inspraak hebben in de politiek. Lees onderstaande tekst door van www.rijksoverheid.nl:

 

 

 

 

Niet alle landen zijn een democratie. In sommige landen is er sprake van een dictatuur. Alle macht in dat land ligt dan bij één persoon of een kleine groep personen. Een dictator is dus eigenlijk een alleenheerser en neemt zelf beslissingen voor het land. Kenmerkend is dat het volk vaak weinig vrijheid heeft. Zeggen dat je het oneens bent met de dictator is iets wat je niet mag zeggen. Voorbeelden van bekende dictators zijn: Adolf Hitler, Josef Stalin, Al Qadhafi.

Naast een democratie en dictatuur zijn er nog andere manieren om een land te besturen. Bijvoorbeeld een aristocratie en een theocratie.

Bij een aristocratie is de macht in handen van een elite, bijvoorbeeld mensen met het meeste geld, van adelijke afkomst of mensen met een hoge opleiding. In de 19e eeuw was Nederland een aristocratie; alleen rijke mannen mochten toen stemmen.

Een theocratie is een bestuursvorm waarbij een godheid als de hoogte macht wordt gezien. Vaak is het bestuur in handen van religieuze leiders, omdat zij de vertegenwoordigers zijn van een godheid. Een voorbeeld is Iran waar de Islam de staatsgodsdienst is. De hoogste geestelijke leider is de Ayatollah.

Het meest belangrijke kenmerk van de democratie is dus dat het volk bepaalt was er gebeurt in een land. Daarnaast zijn er nog een paar kenmerken van een democratie. Bekijk hierover het volgende filmpje. 

Democratie kan in twee vormen komen: directe democratie en indirecte democratie.

Bij een directe democratie nemen de inwoners van een land zelf politieke beslissingen. Er wordt bijvoorbeeld een plan voorgelegd aan de bevolking die daar over mogen stemmen. Dit noem je een referendum.

Het meest bekende actuele referendum is in Groot Brittannië geweest in 2016. De britten mochten stemmen over hun wens om wel of niet in de Europese Unie te blijven. 51,9% van de Britten wou de Europese Unie verlaten. Sindsdien wordt er druk gewerkt aan een 'Brexit'; voorwaarden waarop Engeland de Europese Unie kan verlaten. Tot op heden is het nog niet gelukt om hier een goede deal over te bereiken, zoals je vast wel eens op het nieuws hebt gezien.

Afbeeldingsresultaat voor referendum britten brexit

Ook in Nederland werden wel referenda gehouden, bijvoorbeeld in 2016 over een samenwerkingsverdrag met Oekraïne en in 2018 over de nieuwe inlichtingenwet. Beide waren raadgevende referenda: de regering gebruikte de mening van het volk om hun besluit op te baseren. Hoewel in beide gevallen een kleine meerderheid 'tegen' stemde, heeft de regering de plannen toch ingevoerd. Bij een raadgevend referendum mag de regering de uitkomst van een referendum naast zich neer leggen. Bijvoorbeeld als er te weinig opkomst is voor het stemmen.

Inmiddels heeft de politiek besloten om de raadgevende referenda af te schaffen. Klik op de knop voor het gehele artikel.

Link naar artikel

Indirecte democratie is een vorm waarbij politieke keuzes niet door de bevolking, maar door vertegenwoordigers worden gemaakt. Onze parlementaire democratie is dus een vorm van indirecte democratie. 

De volksvertegenwoordigers kiezen wij op drie niveaus: landelijk, provinciaal en binnen de gemeente. Hierover kan je meer lezen in het thema 'Bestuur van Nederland'. 

 

Op landelijk niveau zitten de gekozen volksvertegenwoordigers in het parlement. Het parlement in Nederlands bestaat uit de Eerst Kamer en de Tweede Kamer. 

De Eerste Kamer bestaat uit 75 leden die worden gekozen door de leden van Provinciale Staten. De leden van de eerste kamer worden dus indirect gekozen door de Nederlandse bevolking. 

De Tweede Kamer bestaat uit 150 leden die rechtstreeks worden gekozen door de Nederlandse bevolking, tijdens de verkiezingen die in principe iedere vier jaar plaatsvinden. De Eerste en Tweede Kamer nemen samen beslissingen over landelijke kwesties door hierover te stemmen. 

Huiswerkopdrachten thema 1:

 

1. Wat is het verschil tussen een democratie en een dictatuur? 

2. Er zijn acht kenmerken van een democratie (zie filmpje). Schrijf de acht kenmerken op. 

3. Wat wordt bedoeld met het gelijkheidsbeginsel in de grondwet? 

4. Waarom is het belangrijk dat er persvrijheid is? Hoe is dit in een dictatuur denk je? 

5. Wat is het verschil tussen directe en indirecte democratie? 

6. Waarom denk je dat Nederland een parlementaire democratie is? 

7. Wat is jouw mening over het afschaffen van het raadgevend referendum?

8. Uit hoeveel leden bestaat ons parlement? 

9. Waaruit bestaat het parlement? 

10. Hoe worden de leden van het parlement gekozen? 

11. Op welke manieren kan je al burger invloed uitoefenen op de politiek? Noem vier manieren.