Het Wilhelmus wordt door het Guinness Book of Records beschouwd als het oudste volkslied ter wereld. Toch is het pas sinds 1932 het officiële volkslied van Nederland. Een beknopte geschiedenis van onze nationale hymne. Een opstandslied uit de Tachtigjarige Oorlog. Wie schreef het Wilhelmus? En waar gaat de tekst eigenlijk over?
Wilhelmus van Nassouwen
Opstandelingen tegen de Spaanse koning - Geuzen genoemd - zongen het Wilhelmus. Dit blijkt uit het feit dat het lied vaak in geuzenliedboekjes is terug te vinden.
Het Wilhelmus is een naamdicht of een acrostichon. De beginletters van de vijftien strofen vormen de naam ‘Willem van Nassau’ (in de spelling van toen: Willem van Nassov). Hij wordt door de onbekende auteur naar voren geschoven als de ideale leider in de vrijheidsstrijd. Oranje wordt daarom zelfs met de bijbelse held David vergeleken. De Nederlanders zijn de schapen die door de herder David worden geweid. De Spaanse hertog Alva is in die vergelijking de bijbelse Saul: de koning die David wilde doden, maar dat met de dood moest bekopen omdat God aan Davids kant stond.
https://youtu.be/cY6pHJLAMto
W i l l e m v a n N a s s o u
Wilhelmus van Nassouwe
Ben ik, van Duitsen bloed, (Duits of diets)
Den vaderland getrouwe (vaderland = geboortestreek)
Blijf ik tot in den dood.
Een Prinse van Oranje
Ben ik, vrij onverveerd, (=zonder vrees)
Den Koning van Hispanje
Heb ik altijd geëerd.
In Godes vrees te leven
Heb ik altijd betracht,
Daarom ben ik verdreven,
Om land, om luid gebracht.
Maar God zal mij regeren
Als een goed instrument,
Dat ik zal wederkeren
in mijnen regiment.
Lijdt u, mijn onderzaten
Die oprecht zijt van aard,
God zal u niet verlaten,
al zijt gij nu bezwaard.
Die vroom begeert te leven,
Bidt God nacht ende dag,
Dat Hij mij kracht zal geven,
Dat ik u helpen mag.
Lijf en goed al te samen
Heb ik u niet verschoond,
Mijn broeders hoog van namen
Hebben 't u ook vertoond:
Graaf Adolf is gebleven
in Friesland in den slag,
zijn ziel in 't eeuwig leven
verwacht den jongsten dag.
Edel en hooggeboren,
Van keizerlijken stam,
Een vorst des rijks verkoren,
Als een vroom christenman,
Voor Godes woord geprezen,
Heb ik, vrij onversaagd,
Als een held zonder vreden
Mijn edel bloed gewaagd.
Mijn schild ende betrouwen (schild = beschermer; figuurlijk)
Zijt Gij, o God mijn Heer, (betrouwen = vertrouwen)
Op U zo wil ik bouwen,
Verlaat mij nimmermeer.
Dat ik doch vroom mag blijven,
Uw dienaar t`aller stond, (t`aller stond = op elke tijd)
De tirannie verdrijven
Die mij mijn hart doorwondt. (doorwondt = verscheurt)
Van al die mij bezwaren
En mijn vervolgers zijn,
Mijn God, wil doch bewaren
Den trouwen dienaar dijn,
Dat zij mij niet verassen
in hunnen bozen moed,
hun handen niet en wassen
in mijn onschuldig bloed.
Als David moeste vluchten
Voor Sauel den tiran,
zo heb ik moeten zuchten
als menig edelman.
Maar God heeft hem verheven,
Verlost uit alder nood,
Een koninkrijk gegeven
in Israël zeer groot.
Na 't zuur zal ik ontvangen
Van God mijn Heer dat zoet,
Daarna zo doet verlangen
Mijn vorstelijk gemoed:
Dat is, dat ik mag sterven
Met eren in dat veld,
Een eeuwig rijk verwerven
Als een getrouwen held.
Niet doet mij meer erbarmen
in mijnen wederspoed
dan dat men ziet verarmen
des Konings landen goed.
Dat u de Spanjaards krenken,
o edel Neerland zoet,
als ik daaraan gedenke,
mijn edel hart dat bloedt.
Als een prins opgezeten
Met mijner heires-kracht,
Van den tiran vermeten
Heb ik den slag verwacht,
Die, bij Maastricht begraven,
Bevreesde mijn geweld;
Mijn ruiters zag men draven
Zeer moedig door dat veld.
Zo het den wil des Heren
Op dien tijd had geweest,
Had ik geern willen keren
Van u dit zwaar tempeest.
Maar de Heer van hierboven,
Die alle ding regeert,
Die men altijd moet loven,
En heeft het niet begeerd.
Zeer christlijk was gedreven
Mijn prinselijk gemoed,
Standvastig is gebleven
Mijn hart in tegenspoed.
Den Heer heb ik gebeden
uit mijnes harten grond,
dat Hij mijn zaak wil redden,
mijn onschuld maken kond.
Oorlof, mijn arme schapen
Die zijt in groten nood,
Uw herder zal niet slapen,
al zijt gij nu verstrooid.
Tot God wilt u begeven,
Zijn heilzaam woord neemt aan,
Als vrome christen leven,-
't zal hier haast zijn gedaan.
Voor God wil ik belijden
En zijner groten macht,
Dat ik tot genen tijden
Den Koning heb veracht,
Dan dat ik God den Heere,
Der hoogsten Majesteit,
Heb moeten obediëren
in der gerechtigheid.
Wat bijzonder is, is dat er staat: "ben ik van Duitsen bloed".
Dit is oud-Nederlands. Hier betekent "van Duitsen bloed" niet "uit Duitsland". Duitsland bestond toen nog lang niet, en het woord Duits sloeg toen ook niet op inwoners van wat we nu Duitsland noemen. In de tijd dat het Wilhelmus geschreven werd, was het woord "Duits", of ook wel "Diets" de naam van de Nederlandse taal en werd er ook het Nederlandse volk mee aangeduid: het woord Nederlands werd nog helemaal niet gebruikt.
Ook bijzonder is de regel: "den Koning van Hispanje, heb ik altijd geëerd" - we leren dat de Prins van Oranje juist vocht tegen de Spaanse Koning! Maar voordat hij dat deed, werkte hij voor Koning Filips! Pas toen die anderen dwong tot zijn geloof begon de prins van Oranje te vechten voor de vrijheid van de Lage Landen. Hij wilde namelijk eerst de Spaanse koning wel dienen - dat had zijn vader voor hem ook altijd gedaan. Maar hij zag hoe slecht die de Nederlanders behandelde, en vond dat er iets moest gebeuren. Zonder hem was Nederland een Spaanse provincie gebleven. Zo komt hij ook aan zijn bijnaam "Vader des Vaderlands".