Paragraaf 4: Bezetting en Jodenvervolging in Nederland
Leerdoelen:
Ik kan uitleggen hoe de Duitse bezetting in Nederland verliep aan de hand van de volgende gebeurtenissen met de bijhorende jaartallen:
Aanval op Nederland
Bombardement op Rotterdam
Februaristaking
Hongerwinter
Bevrijding Nederland
Ik kan drie voorbeelden beschrijven en herkennen van anti-joodsemaatregelen.
Ik kan uitleggen hoe de deportatie van Joden verliep vanaf hun huis tot aan de gaskamer aan de hand van razzia's, Hollandse Schouwburg, Westerbork en Auschwitz.
Lees de tekst:
Nederland was in 1940 al een eeuw lang eenneutraalland, een land dat geen partij koos als er oorlog was. In 1940 schond Hitler de neutraliteit van Nederland. Op 10 mei 1940 trokken Duitse troepen de Nederlandse grens over. Het Nederlandse leger bood fel verzet bij strategische plekken zoals de Afsluitdijk, de Moerdijkbruggen en de Grebbelinie. Omdat de snelle verovering van Nederland stokte, koos Hitler een andere strategie.In de middag van 14 mei 1940 werd de eeuwenoude historische binnenstad van Rotterdam compleet vernietigd door zware bombardementen. Decapitulatievan het Nederlandse leger volgde daarna snel. Binnen 5 dagen was Nederland veroverd en had het 5 lange bezettingsjaren voor de boeg. Omdat het verzet tegen de Duitse aanval taaier was dan verwacht, had de Koninklijke familie en de regering voldoende tijd om te vluchten naar Groot-Brittannië en had Nederland een regering en koningshuis in ballingschap. Veel Nederlanders hadden het zwaar te verduren tijdens de Duitse bezetting.
Na vijf oorlogsdagen in mei 1940 waren de oorlogshandelingen in Nederland voorbij. Een klein deel van het Duitse leger bezette Nederland. Het Nederlandse volk werd door Hitler gezien als een 'Brudervolk', sterk verwant aan het Duitse volk.Daarom kreeg het land in plaats van een militair bestuur een burgerlijk bestuur onder leiding van de Oostenrijkse SS'er Seyss Inquart.Doel was om steun te winnen van het Nederlandse volk voor de nationaalsocialistische zaak. Propaganda was daarbij een belangrijk middel.
De in 1931 opgerichte NSB (Nationaal Socialistische Beweging) was extreem rechts en streefde naar een autoritaire staat. Tijdens de oorlog was de NSB de enige toegestane partij. De leider Anton Mussert had een diepe afkeer van de wijze waarop de democratie volgens hem het landsbelang verpestte. Veel hoge ambtenaren, burgemeesters en mensen in het onderwijs werden tijdens de oorlog vervangen door NSB'ers. Een aantal handelde uit volle overtuiging of omdat het moeilijk was om de kans op een mooi baantje te laten schieten. Er waren ook burgemeesters en hoge ambtenaren die bewust kozen voor samenwerking met de Duitsers om zo controle te houden op de situatie. Na de overgave op 15 mei 1940 keerde het 'gewone' leven weer terug. Het merendeel van de Nederlanders probeerden 'onzichtbaar' de oorlogsjaren door te komen.
Al aan het eind van het jaar 1940 lieten de Duitse machthebbers hun gematigde houding varen. De meerderheid van het Nederlandse volk liep niet warm voor de nationaal-socialistische zaak. De dwang en beperkingen namen toe en anti-Joodse maatregelen volgden elkaar snel op. Nederland stond vanaf 1941 steeds meer in dienst van de oorlogvoering van Duitsland. De verhouding tussen de Duitse bezetters en de Nederlandse bevolking verslechterde. De mensen kwamen in verzet. Het enige massale verzet van de Nederlanders tegen de Duitsers was de Februaristaking in 1941. In Amsterdam waren 425 joodse mannen opgepakt, nadat er een NSB'er de dood had gevonden. Als wraak werden 425 joodse mannen opgepakt. De Amsterdammers kwamen in verzet tegen deze actie en legden massaal hun werk neer op 25 februari 1941. De Duitse bezetters hebben deze eerste dag geen maatregelen getroffen, maar toen de volgende dag de stakingen doorgingen en zich uitbreidden, grepen de Duitsers hardhandig in. Met geweld werd de staking neergeslagen, 9 mensen vonden de dood en 24 zwaargewonden. Talloze stakers werden gevangengenomen. De joodse mannen waren afgevoerd naar een concentratiekamp en vonden bijna allen de dood in dit kamp.
Vanaf 1944 werd het steeds moeilijker om de moeilijkheden te negeren. De maatschappij raakte steeds verder ontregeld en er was schaarste aan producten en levensmiddelen. Om in het levensonderhoud te voorzien werden er voedingsmiddelenbonnen uitgegeven.
Na de invasie van geallieerde troepen in Normandië op 6 juni 1944 (D-day) was de bevrijding van Nederland nabij. De zuidelijke provincies onder de grote rivieren werden in september 1944 bevrijd. Een poging om in september 1944 de grote rivieren over te steken eindigde in een voorlopige nederlaag van geallieerden tijdens de slag om Arnhem, operation Market Garden. Voor de mensen die boven de grote rivieren woonden kwamen de zwaarste maanden uit de oorlog, door grote voedsel schaarste en een strenge winter. Zo'n 20.000 mensen in de grote steden vonden de hongerdood in dezehongerwinter. Vele mensen uit de grote steden hebben waardevolle spullen op het platteland geruild tegen voedsel, soms zelfs voor tulpenbollen om maar iets te kunnen eten. Uiteindelijk werd Nederland op 5 mei 1945 in zijn geheel bevrijd.
Holocaust in Nederland Het persoonsbewijs was een identiteitskaart die alle Nederlanders verplicht bij zich moesten hebben. Deze kaart bleek van belangrijke betekenis bij de jodenvervolging. Vanaf het begin van de bezetting werden de antisemitische (anti-joodse) maatregelen doorgevoerd: Joden werden ontslagen uit beroepen in de ambtenarij, onderwijs en overheid, mochten niet reizen, geen openbare plaatsen zoals bioscopen en parken bezoeken en werden gedwongen geïsoleerd in jodenwijken te leven. In mei 1942 werd de Jodenster ingevoerd, die door joden verplicht op de kleding moest worden gedragen. In de zomer van 1942 werden op grote voet de eerste Joden met razzia's opgepakt in Amsterdam. Ze werden samengebracht in de Hollandsche Schouwburg vlakbij Artis en daarna naar doorvoerkamp Westerbork in Drenthe gebracht. Vanuit Westenbork werden zij doorgevoerd naar de inmiddels rap gebouwde concentratiekampen in Duitsland en Polen. Het merendeel van de Nederlandse joden, ruim honderdduizend, werden in deze concentratiekampen vergast.
Opdracht 13:
Kopieer het schema naar je Word-document en vul achter de begrippen de betekenis in.
Neutraal
Capitulatie
Brudervolk
NSB
Verzet
Operation Market Garden
Hongerwinter
Holocaust
Antisemitische
Jodenster
Razzia's
Concentratiekampen
Opdracht 14:
WOII - 1940
In mei 1940 wordt ook Nederland aangevallen.
Lees de zinnen over de aanval op Nederland.
De zinnen staan nog niet in de juiste volgorde.
Aan jou de opdracht om de zinnen in chronologische volgorde te zetten.
10 mei 1940: Duitse soldaten vallen Nederland binnen.
Nederland geeft zich over om te voorkomen dat er nog meer steden worden gebombardeerd.
De Duitsers dreigen Rotterdam te bombarderen.
Een groot deel van Nederland wordt al snel veroverd.
Nederlandse soldaten vechten dan toch terug. Ze bieden onverwacht veel weerstand.
14 mei 1940: Rotterdam wordt gebombardeerd door de Duitsers.
Maak de toets, plak een screenshot van je resultaat in je Word-document.
Opdracht 16:
Vraag aan je docent een kaart van Nederland. Bij deze opdracht ga je staatkundig kijken naar de bevrijding van Nederland. Op de kaart moet je de volgende dingen verwerken:
Zet een X bij de plek waar de slag om Arnhem was.
Kleur de twee grote rivieren blauw.
Kleur het gedeelte dat in 1944 bevrijd werd paars.
Kleur het gedeelte dat te maken heeft gehad met de hongerwinter rood.
Opdracht 17:
Bekijk het filmpje en maak daarna de toets. Maak een screenshot van je resultaat en plak deze in je Word-document.