dit is een voorbeeld van kenmerkend aspect 40: het voeren van twee wereldoorlogen, 43: Verwoestingen op niet eerder vertoonde schaal door massavernietigingswapens en de betrokkenheid van de burgerbevolking bij de oorlogvoering, en 45: De verdeling van de wereld in twee ideologische blokken in de greep van een wapenwedloop en de daaruit voortvloeiende dreiging van een atoomoorlog.
Het ultieme geheime wapen
Ongekende verwoesting
Tijdens de oorlog werd zowel door Duitse als door westerse geleerden koortsachtig gezocht naar de mogelijkheden om een superwapen te ontwikkelen, op basis van de natuurkundige ontdekkingen rondom de mogelijkheden om enorme hoeveelheden energie vrij te maken uit atoomkernen. De mogelijkheden om atomen te splijten was in 1938 ontdekt door Duitse geleerden en internationaal gedeeld met collega's, en tegen het uitbreken van de oorlog verschenen er al veel wetenschappelijke artikelen maar ook sensatieberichten over mogelijke toepassingen van deze ontdekking.
Het was onder andere de beroemde geleerde Albert Einstein die de regering van de VS waarschuwde voor de mogelijke gevolgen als Hitler een atoomwapen liet ontwikkelen. De VS besloten mede daarom zelf zo'n wapen te maken. Een team van de allerbeste natuurkundigen werd samengesteld. Voor het vervaardigen van voldoende splijtbaar materiaal werden enorme fabrieken gebouwd. Om de geheimhouding te verbeteren werd het onderzoek in 1943 verplaatst naar het Los Alamos-laboratorium in de woestijn van New Mexico. Hier werd in juli 1945 de eerste proef gedaan met een atoombom: de Trinity, met een kracht van 22 kiloton, duizendmaal zwaarder dan de zwaarste bommen die in de oorlog werden gebruikt.
Terwijl sommige betrokken geleerden zich zorgen begonnen te maken over de mogelijke verschrikkelijke gevolgen van hun werk, besloot president Truman, zelf nog maar pas op de hoogte gesteld van het ultrageheime project, twee bommen ook echt te laten gebruiken in de strijd tegen Japan.
Op 6 augustus wierp de B-29 bommenwerper Enola Gay de uraniumbom "Little Boy" af boven de industrie- en havenstad Hiroshima; drie dagen later werd de plutoniumbom Fat Man op Nagasaki gegooid. De bom op Hiroshima doodde in één klap 78.000 mensen door de drukgolf en de hitte van de explosie. Nog lang daarna stierven anderen door de stralingsziekte die zich begon te verspreiden, en in totaal maakte deze ene bom 237.000 slachtoffers. In de uitgebrande stad stond op enkele ruïnes na niets meer overeind. Op 12 augustus besloot de Japanse keizer tot onvoorwaardelijke overgave.
De Tweede Wereldoorlog was voorbij. De mensheid nam met ongeloof en ontzetting kennis van de ongekende gevolgen van het nieuwe wapen - welke hel zou worden ontketend door een volgend wereldconflict? En dat wereldconflict was al onderweg.
De politieke gevolgen
Het daadwerkelijk gebruiken van een atoombom was voor de Amerikaanse regering ook een krachtig signaal in de richting van de Sovjet-Unie. Dat signaal was volgens de regering-Truman nodig. Tijdens de besprekingen tussen de geallieerden ontstonden spanningen over de toekomst van Duitsland, die ze samen moesten bepalen: tot welke invloedssfeer zouden de door Stalin bevrijde gebieden behoren? Moest Duitsland zoals voorheen weer een meerpartijenstelsel krijgen en een vrijemarkteconomie, of onder invloed van Moskou gereduceerd worden tot een satellietstaat met een éénpartijstelsel en een planeconomie?
Tijdens de conferentie van Potsdam werden deze tegenstellingen steeds groter. Stalin wilde Duitsland liefst tot een zwakke staat reduceren terwijl de andere geallieerden juist geen nieuw "Versailles" wensten. Ook waren de westerse geallieerden bang dat Stalin meer wilde dan veilige grenzen: was het uitbreiden van de Sovjet-invloed in Oost-Europa niet een stap in de richting van de wereldrevolutie die Marx en Lenin steeds hadden aangekondigd?
Het werd steeds duidelijker dat er een strijd tussen twee tegengestelde ideologieën ontstond, met als kampioenen de twee sterkste overwinnaars van de oorlog. De ontwikkeling en het gebruik van de atoombom waren dus niet alleen verbonden met de Tweede Wereldoorlog maar ook al met het begin van de Koude Oorlog. Tijdens diezelfde conferentie van Potsdam kreeg Truman het nieuws over de eerste geslaagde proef met een atoombom te horen. Hij bracht het nieuws over op Stalin (die via zijn inlichtingendiensten allang op de hoogte was van het Manhattanproject). Deze af zijn goedkeuring aan elk middel om de oorlog te beëindigen. Maar natuurlijk begonnen ook in de Sovjet-Unie geleerden aan het ontwikkelen van een atoomwapen, en al in 1949 werd bekend dat de VS niet langer het monopolie had op het kernwapen. Een dreigende kernoorlog lag op de loer.
Een nieuwe wapenwedloop
De ontwikkeling van steeds sterkere atoomwapens was niet te stuiten. De gedachte was dat de tegenstander alleen was af te schrikken van het gebruik van kernwapens door zelf altijd te kunnen terugslaan met minstens evenveel kracht: de gegarandeerde wederzijdse afschrikking (Mutual Assured Destruction ofwel MAD). Zowel de VS als de Sovjet-Unie bouwden hiervoor enorme hoeveelheden atoomwapens. Om ervoor te zorgen dat de tegenstander nooit in staat zou zijn om alle eigen kernwapens te vernietigen, werden kernwapens verspreid over verschillende plaatsen, niet alleen op het vasteland maar ook in kernonderzeeërs die zich ongezien en langdurig konden verplaatsen.
Zolang de Koude Oorlog duurde, bleef ook de angst bestaan dat elk politiek conflict zou escaleren in een kernoorlog met alle verschrikkelijke gevolgen van dien. Vooral tijdens de Cubacrisis was er een reële kans dat zo'n oorlog werkelijk zou uitbreken. Met de kernwapenwedloop hielden de grootmachten elkaar in een nucleaire houdgreep, die pas geleidelijk verminderde door het beginnen van besprekingen over wederzijdse vermindering van de aantallen kernwapens en door internationaal toezicht op de ontwikkeling en verspreiding ervan.
De atoombom op Hiroshima markeert dus het einde van de Tweede Wereldoorlog maar ook het begin van de Koude Oorlog.