dit is een voorbeeld van kenmerkend aspect 37: De rol van moderne propaganda- en communicatiemiddelen en vormen van massaorganisatie, en 45: De verdeling van de wereld in twee ideologische blokken in de greep van een wapenwedloop en de daaruit voortvloeiende dreiging van een atoomoorlog.
Joseph McCarthy was een republikeinse senator voor de staat Wisconsin. Op 9 februari 1950 hield hij een toespraak voor een republikeinse vrouwenclub in West-Virginia. Van deze toespraak is slechts één krantenverslag bewaard gebleven. Volgens dit bericht zwaaide McCarthy tijdens de toespraak met een papier en zei:
"Ik heb hier de namen van 205 overheidsambtenaren die bij het ministerie bekend staan als communisten. Toch zijn ze nog steeds in dienst en hebben ze invloed op het overheidsbeleid."
In de daarop volgende weken werden door McCarthy steeds weer andere aantallen communisten genoemd. Hij kon geen enkel concreet bewijs leveren voor zijn beschuldigingen. Maar hij raakte wel een gevoelige snaar bij de Amerikaanse bevolking, die in deze tijd erg bezorgd was door de berichten over het opdringende communisme in de wereld: in China had een communistische revolutie plaatsgevonden, de Sovjet-Unie had een atoombom geproduceerd... Het publiek wilde maar al te graag geloven dat deze verontrustende gebeurtenissen mede waren veroorzaakt door geheime communistische activiteiten van binnenuit, zoals spionage.
Er waren inderdaad al voorbeelden bekend van spionage voor de Sovjet-Unie. Maar de beschuldigingen van McCarthy dat de overheid wist van communistische infiltratie maar er niets tegen deed, gingen een stap verder. De angst voor "verborgen communisten onder ons" die bovendien op geheimzinnige wijze de hand boven het hoofd werd gehouden, leidde ertoe dat McCarthy's complottheorie overal werd geloofd.
McCarthy's beschuldigingen waren zeker niet nieuw. Al veel eerder was er sprake geweest van een golf van anticommunisme in de VS tijdens de zogenaamde Red Scare tussen 1917 en 1920. Voordat McCarthy landelijke bekendheid kreeg met zijn beschuldigingen, waren er al vele commissies en organisaties die zich bezighielden met onderzoek naar communistische activiteiten. Het was de regering-Truman zelf die in 1947 een wet lanceerde die het mogelijk maakte onderzoek te doen naar zogenaamde 'on-Amerikaanse activiteiten'.
McCarthy had aanvankelijk geen succes met zijn wilde beschuldigingen. Een eerste onderzoek door een senaatscommissie naar de inhoud van zijn beschuldigingen leidde tot niets. Maar door de uitbraak van de Korea-oorlog kreeg McCarthy's complottheorie nieuwe aandacht en steun in de politiek en de media. De onderzoeken die plaatsvonden leverden weinig bewijzen op maar ruïneerden de carrières van talloze beschuldigde ambtenaren, acteurs, schrijvers, politici en leraren die in het openbaar als gevaarlijke communisten werden gebrandmerkt.
In de jaren vijftig waren er nog geen internetfora en social media, maar er was televisie. Pers en TV gaven veel ruimte aan nieuws over de onderzoeken. Daarnaast gebruikte de overheid de media ook om te waarschuwen voor de gevolgen van een eventuele atoomaanval. Deze voorlichting werkte natuurlijk ook als propaganda tegen het communisme en versterkte de angsten bij het publiek. Veel films en boeken in deze periode hadden als thema de bedreiging van de samenleving door krachten van buitenaf zoals buitenaardse wezens.
Dezelfde media leidden ook tot de ondergang van McCarthy. Toen enkele hoorzittingen waarop hij zelfs het leger ervan beschuldigde communisten te beschermen, op televisie werden uitgezonden, verloor hij zijn geloofwaardigheid bij het publiek door zijn intimiderende manier van optreden en gebrek aan hard bewijs. De publieke opinie die hij eerst zo succesvol had op-gestookt, keerde zich nu tegen hem en even snel als het McCarthyisme was ontstaan, ging het nu weer ten onder.
Het McCarthyisme (ook wel aangeduid als de tweede Red Scare) is dus een voorbeeld van de werking van media-propaganda in de periode van de Koude Oorlog, getriggerd door de opkomst van communistische staten en de nucleaire wapenwedloop.