Kijk ter introductie naar de video ‘Vulkanen algemeen & vulkaanuitbarstingen’.
Vulkanen zijn openingen in de aarde waaruit gas naar buiten komt en stenen en as. Sommige vulkanen – spleetvulkanen - zijn niet veel meer dan barsten in de grond. Andere vulkanen zijn bergen van gesteente dat zich als een kegel rond de vulkaankrater heeft opgehoopt. Onder de krater loopt de kraterpijp die de krater verbindt met de magmakamer. De magmakamer is op zijn beurt verbonden met de aardmantel. De laatste verbindingen zijn altijd open maar de kraterpijp is meestal verstopt door puin en gestolde lava.
Vulkanisme is het gevolg van de platentektoniek, de beweging van de platen van de aardkorst. De meeste vulkanen liggen in de buurt van plaatgrenzen. De platentektoniek heel kort samengevat: aardplaten bewegen van elkaar af, naar elkaar toe of schuiven langs elkaar. Bij een botsing duikt de zwaarste plaat onder de lichtere en schuift de mantel in. Dan spreken we van subductie.
Andere vulkanen liggen niet in de buurt van een plaatgrens, maar op zogeheten hotspots. Op deze plekken drukt een opstijgende stroom magma in de mantel hard tegen de onderkant van de aardkorst aan, waardoor er scheuren in de korst ontstaan. Via die scheuren komt magma naar boven en ontstaan vulkanen aan het aardoppervlak. Daar stroomt het magma als dunne vloeibare en hete lava naar buiten.
Lees de paragraaf ‘Werking vulkaan’
Hoewel vulkanen allemaal dezelfde onderdelen hebben, zien ze er niet allemaal hetzelfde uit. Er zijn namelijk vier typen vulkanen te onderscheiden. Hiervan behandelen we eerst drie typen die af en toe uitbarsten, en in Stap 5 het vierde type dat een restant is van een oude vulkaan die niet meer actief is.
Kijk naar onderstaande afbeeldingen:
![]() |
![]() |
![]() |
Stratovulkaan | Spleetvulkaan | Schildvulkaan |