Gedichten hoeven niet per se te rijmen. Toch wordt rijm vaak wel gebruikt bij poēzie. Je hebt ontzettend veel soorten rijm. De meest voorkomende rijmsoorten komen tijdens deze les aan bod. Rijm betekent gelijke klank.
Halfrijm
Bij halfrijm rijmen de klinkers of medeklinkers op elkaar. Bijvoorbeeld:
Een duivenveren hemel weerspiegelt in de zee
Blauw licht dampt tussen hemel en stiller hemelbeeld.
Hierboven komt de klinker 'e(e)' klank vaak voor. Hieronder zie je een voorbeeld van halfrijm bij medeklinkers:
Een droom van stemmen en van gelaten en gerucht
En steeds vermoeider worden, en dien men leven zegt.
De voorbeelden rijmen dus niet volledig, maar de klinkers of medeklinkers hebben vaak dezelfde klank.
Alliteratie
Bij een alliteratie rijmen telkens de eerste letters van woorden, bijvoorbeeld:
Liesje leerde Lotje lopen langs de lange Lindenlaan.
In deze zin wordt er echt nadruk op de 'L' gelegd. Deze vorm van rijm wordt regelmatig gebruikt in reclames, zoals Heerlijk Helder Heineken. Ook vaste woordgroepen als bont en blauw, wikken en wegen zijn alliteraties.
Als je naar de titels kijkt van Suske en Wiske dan zie je dat ze daar alliteraties gebruiken.
Volrijm
Deze vorm van rijm komt veel voor. Hier rijmen namelijk de laatste delen van de woorden, bijvoorbeeld:
dromen - komen
vragen - dragen
Volrijm komt ook regelmatig voor in reclames, bijvoorbeeld: Verse pasta en daarmee basta.
Gelijk rijm (Rime Riche)
Bij gelijk rijm heb je te maken met precies dezelfde woorden, zoals:
Zierikzee - overzee
onbewust - bewust
Oogrijm
Bij oogrijm lijken woorden te rijmen doordat ze dezelfde letters hebben, alleen is de klank anders.
Voorbeeld hiervan zijn:
tram - vlam ⇒ tram spreek je uit als trem, dus rijmt het niet op vlam.
boterham - jam ⇒ jam spreek je uit als sjem, dus dat rijmt niet op de klank van boterham.
Opdracht 7
Tot welke rijmsoort horen onderstaande zinnen? Let op! Bij sommige kun je meerdere soorten toekennen.
1. Zon, zuipen, ziekenhuis
2. Drie in de rij, kassa erbij
3. Retteketet, naar Beter Bed
4. De nachten aan de grachten zijn vaak erg gezellig.
5. Voordat je je aardappelen overgiet met jus, wil ik eerst een kus.
6. Terwijl ik op je wacht, kijk ik nog even naar de Nachtwacht.
7. Kinderen spelen veel met eten.
8. Op de tennisbaan in Havel, speelde ik op gravel.
Opdracht 8
Hieronder staat een filmpje van Maaike Ouboter. Zij heeft meegedaan aan het programma De beste singer songwriter. Zij blies de jury omver met haar lied dat bol staat van de woordspelingen. Zij weet op een hele mooie manier woorden aan elkaar te verbinden door middel van rijm. Daarbij maakt zij veel gebruikt van bovenstaande rijmsoorten.
Welke soorten rijm herken jij?
Opdracht 9
BNN-presentator Tim Hofman heeft ook een dichtbundel geschreven. Een van zijn gedichten vind je hieronder.
Zoals je misschien wel gemerkt heb, is dit best een lastig gedicht. In het filmpje hieronder legt Tim zijn gedicht uit. Bekijk het fimpje en beantwoord de volgende vraag: Van welke rijmsoort heeft Tim op een creatieve manier gebruik gemaakt?