Om kennis te maken met de mediawijsheidcirkel is het van belang om eerst stil te staan bij het woord mediawijsheid. Wat betekent dit nu precies? Wanneer er wordt gesproken over mediawijsheid binnen de mediawijsheidscirkel, dan hanteren wij de volgende definitie zoals gesteld door Zwanenberg & Pardoen, 2010, p. 32;
"Mediawijsheid is de kennis, houding en vaardigheden om op technisch bekwame, creatieve, analytische en reflectieve wijze met media om te gaan, voor het eigen welzijn en de persoonlijke ontwikkeling die nodig zijn om te kunnen functioneren als volwaardig democratisch burger van de 21e eeuw."
Als school of docent is het vaak lastig om leerdoelen te formuleren op het gebied van mediawijsheid. Daarnaast is het nog lastiger om een gevarieerd scala aan leerdoelen op te zetten. Om leerlingen goed mee te kunnen nemen in de 21e eeuw is het van belang om de leerlingen te trainen in verschillende aspecten in de mediawijsheid. Volgens de mediawijsheidcirkel van Mijn Kind Online valt kennis en kunde in mediawijsheid te verdelen in 4 evenredige aspecten.
De 4 aspecten in de mediawijsheid zijn Techniek, Creativiteit, Analyse en Reflectie. Hierbij gevenTechniek en Creativiteit invulling aan het doen en Analyse en Reflectie aan het denken in de moderne media. De mediawijsheidcirkel voorziet helaas niet in een wetenschappelijke methode om de leerdoelen en de uitvoering daarvan te meten. Het is aan de gebruiker om een weging te geven aan het aspect dat behandeld wordt.
Wat valt nu echter onder welk aspect?
De moderne burger heeft een bepaalde skillset nodig binnen de techniek. Vaak zijn deze technieken al verwerkt in bestaande vakken. Denk hierbij aan het tekstverwerken, werken in een spreadsheet of een presentatie geven met behulp van powerpoint. Ook de Web 2.0 vaardigheden vallen onder het aspect Techniek. Leerlingen dienen namelijk ook vaardig te zijn of te worden in het opzetten van een weblog of in het monteren van een video en het plaatsen van deze video online.
Het aspect Techniek kan vorm krijgen in reeds bestaande lessen. Techniek kan echter ook in specifieke vakken ondergebracht worden. Denk hierbij aan lessen Informatica voor de digitale basisvaardigheden en lessen CKV of handvaardigheid/techniek voor beeldbewerking en montage technieken.
Creativiteit is erg belangrijk in de moderne samenleving in de vorm van expressie. Alleen al bij het soliciteren naar een baan wordt gekeken naar de creativiteit in de opmaak van het CV of naar het creatieve tekstgebruik in de motiveringsbrief. Creativiteit in de digitale wereld komt vooral naar voren op het gebied van opmaak van website, filmpjes of teksten.
Leerlingen kunnen vooral oefenen met de creatieve vaardigheden door aandacht te besteden aan het afkijken bij reeds bestaande digitale informatiebronnen. Wat vinden leerlingen wel of niet mooi? En hoe zouden zij het zelf vorm willen geven? Deze op- of aanmerkingen kunnen de leerlingen vervolgens verwerken in een opdracht waarbij zij de bron gaan update op het gebied van vormgeving. Verder kunnen leerlingen ook actief gemaakt worden in het verwerven van de creatieve vaardigheden door hen media in te laten zetten voor participatie en betrokkenheid. Laat de leerlingen campagnes opzetten en deze publiceren.
Relevante vakken bij creativiteit zijn natuurlijk de kunstzinnig georieënteerde vakken zoals CKV en handvaardigheid. Ook bij Economie en Maatschappijleer kan gebruikt gemaakt worden van het aspect Creativiteit. Bij Economie kan dit naar voren komen door het ontwerpen van producten binnen de industrie zoals een visitekaartje. In Maatschappijleer kunnen leerlingen kennisclips maken over recent nieuws en bij het taalonderwijs.
Analyse is het mediawijsheid aspect waar in de educatie vaak al veel aandacht aan wordt besteedt. Het gaat bij analyse namelijk om het lezen van het aanbod binnen de nieuwe media en het verwerken van deze informatie in verslagen etc. Van oudsher is analyse vooral toegepast op kranten, boeken en televisieprogramma's. Nu komen de online bronnen echter ook sterk naar voren. Het is belangrijk om leerlingen een kritische houding aan te leren, omdat het online vaak niet duidelijk is wat de herkomst van de informatie is. Dit zorgt ervoor dat niet alle informatie online te gebruiken is door leerlingen.
Het is belangrijk leerlingen aan te leren waar zij op moeten letten bij het opzoeken en lezen van informatie online. Denk bijvoorbeeld aan een auteurcheck, betrouwbaarheid van informatie en doelgroep van de tekst. Het gaat er niet om dat leerlingen constant kritiek hebben op teksten, maar dat zij weten hoe dit te controleren.
Het aspect Analyse komt in alle vakken naar voren waarin leerlingen informatie moeten verwerven en verwerken.
Een leerling moet bij reflectie gaan kijken naar zijn of haar eigen handelen omtrent mediagebruik. Daarbij beschouwen zij wat zij voelen, denken of hoe zij doen en analyseren deze gegevens. Ook de moraliteit online komt hierin naar voren. Doordat de online wereld een afstand schept tussen verzender en ontvanger, wordt het gemakkelijker de grens van moraliteit te overschreiden.
Reflectieve eigenschappen worden deels thuis al door ouders mee gegeven aan de leerlingen. Toch is er op school ook de taak om deze eigenschappen te ontwikkelen. Niet elk kind krijgt vanuit huis de juiste tools mee en ook de peers van de leerlingen hebben een grote invloed. Door alle peers goede reflectieve eigenschappen aan te leren zorg je ervoor dat het gemakkelijker wordt om te accepteren door de leerling.
De reflectie kan in alle vakken getraind worden waarbij groepsgesprekken, discussies of rollenspellen aan bod komen.