Veel chemische reacties zijn omkeerbaar. Onder een omkeerbare of reversibele reactie verstaan we een reactie die heen en terug kan verlopen, afhankelijk van de omstandigheden.
Omkeerbare reacties kunnen leiden tot een chemisch evenwicht: een toestand waarin van elke reactant per seconde evenveel wordt gevormd als omgezet. De heen- en teruggaande reactie verlopen continu en met gelijke snelheden. Doordat beide reacties zo elkaars effect volledig tenietdoen, veranderen de concentraties van de reagerende stoffen niet (op macroscopich niveau gebeurt er dus niets).
Een chemisch evenwicht is dus geen statisch maar een dynamisch evenwicht.
Een reactie die niet volledig afloopt naar één kant, maar waarbij zich na verloop van tijd een chemisch evenwicht instelt, noemen we een evenwichtsreactie.
In de reactievergelijking geven we de omkeerbaarheid van de reactie aan met een dubbele pijl.
Bijvoorbeeld:
Distikstoftetraoxide, N2O4, is een kleurloos gas, dat kan ontleden in het bruine gas stikstofdioxide, NO2. Een glazen fles gevuld met een N2O4 heeft in ijswater een lichtere kleur dan bij kamertemperatuur.
In kokend water gehouden is de kleur donkerder dan bij kamertemperatuur. De kleurwisseling is omkeerbaar:
telkens als de fles van kokend water in ijswater wordt gebracht verandert de kleur van donker bruin in licht bruin. Bij verwarming wordt de kleur weer donker. De ontleding van N2O4 in NO2 is dus omkeerbaar.
N2O4/NO2-evenwichtsmengsel:
links bij lage temperatuur, rechts bij hogere temperatuur Bron: Petrucci, General Chemistry
De concentraties veranderen tijdens de instelling van het evenwicht in een verhouding die bepaald wordt door de reactievergelijking.
De ligging van het evenwicht zegt iets over de verhouding tussen de hoeveelheden van de stoffen aan weerskanten van het evenwichtsteken.