Harry Mulisch, de aanslag.
Dit boek begint in 1945, in de oorlogstijd. Anton Steenwijk was toen 12 jaar en woonde met zijn gezin in Haarlem. Een groot gedeelte van Nederland was al bevrijdt. Het armoedige Haarlem moest nog komen.
Als Anton in Januari 1945 een spel aan het doen is met zijn 17 jarige broer Peter, horen ze plotseling 6 schoten. De NSB’er Ploeg lag dood voor het huis van de buren. De buren lopen naar buiten en verplaatsen het lijk zodat het voor het huis van de familie Steenwijk kwam te liggen. Peter probeert het lijk te verplaatsen. Dit lukt hem niet zonder gezien te worden door de Duitsers dus vlucht hij met het pistool van Ploeg op zak. De Duitsers steken even later uit woede het huis van de familie Steenwijk in de brand. Anton word meegenomen door de Duitsers en even later in een cel gestopt waar hij door een meisje word getroost. Hier blijft hij een tijdje, tot hij vrijgelaten word. Daarna gaat hij bij zijn oom en tante wonen in Amsterdam.
Na de bevrijding van Haarlem komt Anton erachter dat zijn ouders diezelfde avond nog waren geliquideerd. Anton probeert de aanslag en de tragische gebeurtenissen eromheen te vergeten. Dit lukt hem totdat hij in 1951 een uitnodiging ontvangt voor een feest in Haarlem. Hierbij bezoekt hij zijn oude huis. Hij bezoekt het monument wat op het einde van de straat staat. De namen van zijn ouders staan erop. Als Anton dit ziet krijgt hij een angstig gevoel en wil hij nooit meer in Haarlem terugkeren.
Toen er in 1956 groepen mensen alles vernielde wat met communisme te maken had, kwam Anton tussen de grote groep mensen Fake ploeg tegen. Fake is de zoon van NSB’er Ploeg. Anton confronteert Fake met de gebeurtenissen uit het verleden. Hierbij probeerde Anton fake te overtuigen dat desondanks dat wat zijn vader deed slecht was, er nog geen reden was om niet van hem te houden. Het lukt echter niet waarop Fake boos wegliep.
In 1961 trouwt Anton met Saskia. Een tijd later hebben Saskia en Anton een begrafenis van een oud-verzetsstrijder. Bij deze begrafenis vangt Anton gesprekken op over de aanslag in 1951. Het blijkt Takes te zijn, de man die ploeg had doodgeschoten. Anton gaat een gesprek met takes aan. Hieruit blijkt dat het meisje dat Anton die avond had getroost samen met Takes de aanslag had gepleegd. Eventjes later werd het meisje geëxecuteerd in de duinen. Anton is hier kapot van. Voor zijn gevoel is dit meisje nu pas dood omdat hij zijn hele leven al naar haar op zoek was. Later ontdekt Anton dat Saskia erg leek op het beeld wat hij zich had gevormd van het meisje in de cel.
Een tijd later scheidt Anton van Saskia en raakt hierbij in een ernstige crisis. Hij heeft de oorlog nooit kunnen verwerken. Anton hertrouwt na een tijdje met Liesbeth.
In November 1981 doet Anton mee aan een vredesdemonstratie waarbij hij zijn oude buurmeisje tegen het lijf loopt. Ze vertelt dat zij en haar vader na de oorlog naar Nieuw-Zeeland waren verhuisd omdat haar vader geen rust meer had. Hij was namelijk bang dat Anton wraak zou willen nemen. Ze verteld dat haar vader later in Nieuw-Zeeland zelfmoord had gepleegd. Uit de antwoorden van Karin blijkt dat ze destijds het lijk hadden verplaatst om de hagedissen van haar vader te redden. Hierdoor vraagt Anton zich af waarom ze het dan bij hen voor de deur hadden gelegd en niet bij de andere buren? Anton heeft eindelijk antwoord op zijn vragen wanneer hij afscheidt neemt van Karin, maar hij zit nu weer met nieuwe vragen. Hij vraagt zich af wie er nou schuldig was , of iedereen schuldig was, of iedereen nou onschuldig was?
Thema: oorlogsroman. Ik vond het mooiste aan dit thema dat het verhaal gebaseerd is op de oorlog maar vooral gaat over de persoonlijke verwerking van de oorlog van Anton. Je ziet in dit verhaal steeds hoe Anton in zijn verdere leven weer terugblikt op de afschuwelijke gebeurtenissen van de oorlog. Hij blijft opzoek naar antwoorden die hij pas aan het eind van het boek vind (36 jaar later). Dit thema spreekt mij erg aan omdat ik hou van oorlogsboeken. Ik vind het ook mooi dat je vanuit het perspectief van een 12-jarige jongen meemaakt hoe wreed de oorlogstijd was. En hoe deze jongen zijn hele leven daarmee blijft zitten. Je komt er in dit boek ook achter dat als je iets ergs meemaakt in je jeugd, het je traumatiseert. Waardoor het je de rest van je leven achtervolgt, hoe erg je je er ook tegen wil verzetten.
Perspectief: Het verhaal heeft een wisselend perspectief. Soms is het de alwetende vertellen omdat er dan wat over Antons leven word verteld en soms is worden gebeurtenissen beschreven vanuit Anton zelf. Ik vind het mooi dat het boek vanuit het perspectief van een 12-jarige deze tragische gebeurtenissen beschrijft. Hierdoor zie je hoeveel impact het op de 12-jarige Anton heeft dat zijn ouders worden vermoord en zijn huis in brand word gezet. Ik vind het ook mooi dat het Anton zijn hele leven achtervolgt. Je ziet vanuit het perspectief van Anton dat hij de gebeurtenissen wil vergeten maar ze hem steeds blijven achtervolgen.
Ik zou het boek de titel: ‘Getraumatiseerd’ geven. Ik heb voor deze titel gekozen omdat het in het boek meer gaat over het leven van Anton tijdens en na de oorlog dan over de oorlog zelf. Je ziet wel dat de oorlog een groot deel in dit boek speelt omdat Antons hele leven erdoor is beïnvloedt. Anton is vanaf het moment dat het lijk van de vermoorde ploeg voor zijn huis lag veranderd. Hij denkt de rest van zijn leven nog terug aan deze gebeurtenissen en is hierdoor zijn hele leven getraumatiseerd geweest wat erg mooi word beschreven in dit boek. Je ziet namelijk dat als Anton achter antwoorden komt, van de vraag wie ploeg vermoorde, dat hij er door word geëmotioneerd.