Vwo examen 1980 2e tijdvak

Jood lost op in een oplossing van kaliumjodide in water. De verkregen oplossing noemt men joodwater.
In zuur milieu reageren joodwater en aceton (propanon) langzaam tot joodpropanon en waterstofjodide.
 
We kunnen deze reactie volgens verschillende mechanismen beschrijven. Twee van zulke beschrijvingen volgen hieronder. Bij beide beschrijvingen is ervan uitgegaan dat bij deze reactie het kaliumjodide alleen dient om het jood in oplossing te houden.
 
Mechanisme 1
Een klein gedeelt van de joodmoleculen is gedissocieerd in joodatomen.
Een joodatoom kan met een acetonmolecuul reageren onder vorming van een waterstofjodidemolecuul en een zeer reactief deeltje, dat men acetonylradicaal noemt. Het gevormd acetonylradicaal kan met een joodmolecuul reageren onder vorming van een molecuul joodpropanon en een joodatoom. Dit joodatoom kan weer met een molecuul aceton reageren. Het bovenbeschreven proces kan zich vele male herhalen.

Mechanisme 2

Het zuurstofatoom van een acetonmolecuul neemt een proton op. Hierdoor ontstaat een positief ion. Dit ion staat nu een prton af, afkomstig van één van de methylgroepen. Er ontstaat een molecuul propeen-2-ol:

Dit propeen-2-ol reageert met een molecuul jood onder vorming van een jodide-ion en een positief deeltje; dit positief deeltje valt uiteen in een molecuul joodpropanon en een proton.

Voor iedere stap in een mechanisme is de reactiesnelheid afhankelijk van de concentraties van elk der bij die stap betrokken reactanten. Eén van de manieren om na te aan welk mechanisme de beste omschrijving geeft voor deze reactie is daarom, te onderzoeken hoe de reactiesnelheid afhangt van de concentraties der reactanten.

Daartoe worden de volgende experimenten uitgevoerd. Men voegt aceton, joodwater en zoutzuur in verschillende hoeveelheden bij elkaar. Bij elk experiment titreert men na 15 minuten het overgebleven jood met een 0,0020 M oplossing van natriumthiosulfaat, Na2S2O3 . Zie tabel 1.

Nummer experiment Aantal mL 2 M aceton

Aantal mL   2 M zoutzuur

Aantal mL 0,0010 M joodwater Aantal mL water Aantal mL   0,0020 M thiosulfaatopl.
1 2,0 2,0 2,0 4,0 16,0
2 2,0 2,0 4,0 2,0 36,0
3 2,0 2,0 1,0 5,0   6,0

 

 

Vervolgens wordt de concentratie van zoutzuur gevarieerd. Ziet tabel 2.

Nummer experiment Aantal mL 2 M aceton

Aantal mL  2 M zoutzuur

Aantal mL 0,0010 M joodwater Aantal mL water Aantal mL   0,0020 M thiosulfaatopl.
1 2,0 2,0 2,0 4,0 16,0
4 2,0 4,0 2,0 2,0 12,0
5 2,0 6,0 2,0 0,0   6,0