Emancipatie is het streven van groepen in de samenleving om een achtergestelde positie om te zetten in een volwaardige positie.In de 19de eeuw voelden groepen als arbeiders, vrouwen, katholieken en protestanten zich achtergesteld. De redenen daarvoor liepen per groep sterk uiteen. Ook de inzet van de emancipatiestrijd verschilde per groep.