Vanuit de ellendige omstandigheden was verzet van arbeiders tegen het bestaande gezag waar ook de kerk deel van uitmaakte, niet denkbeeldig. Na 1870 brak het tijdperk aan van de arbeidersemancipatie. Arbeiders gingen zich organiseren en het socialisme en communisme waren in opkomst.
Afkeer van het socialisme dat de leer van de kerk afwees en streefde naar een menswaardig bestaan in het hier en nu, alsmede de afkeer van de meedogenloze uitbuiting, vormden samen een belangrijke impuls voor de kerk om zich met de sociale kwestie te bemoeien.
In 1891 verscheen van de hand van paus Leo XIII, de leider van de katholieke kerk, een belangrijk geschrift: Rerum Novarum.
Afbeelding: De pauselijke encycliek Rerum Novarum formuleerde de uitgangspunten van de sociale leer van de Rooms Katholieke Kerk. Het geschrift diende als leidraad voor de katholieke vakbeweging.