Strijd patriotten (vrijkorpsen) en de prinsgezinden

Door de economische en morele crisis, de invloed van de Verlichting, de Amerikaanse revolutie en de Franse revolutie ontstond er een nieuw elan in de Republiek. Niet de stadhouder moest de problemen oplossen, maar de staat zelf. De patriotten werden de voortrekkers van dit nieuwe elan.

Het begin van de patriottentijd wordt gelegd bij de verschijning van het pamflet 'aan het volk van Nederland' (1781), anoniem geschreven door de Overijsselse edelman Joan Derk van der Capellen tot den Pol (zie afbeelding). In zijn patriottisch pamflet riep hij de burgers op hun aandeel in het landsbestuur op te eisen. Het beleid van de stadhouder was niet democratisch en daarom niet acceptabel. Het pamflet werd verboden, maar de toon was gezet. Er vormden zich twee partijen. Aan de ene kant de aanhangers van de stadhouder Willem V: de Prinsgezinden. Aan de andere kant de patriotten. Beide kanten maakten volop gebruik van het politieke pamflet. Er kwamen discussies op gang waarom de Republiek in verval was geraakt. Door de vele discussies en oproer ontstond er een nationaal gevoel. De patriotten versterkten dit gevoel. Nederland zou als een politieke eenheid bestuurd moeten worden. Maar hoe konden burgers zich in de politiek vertegenwoordigen?

De problemen escaleerden zich. De Patriotten richtten op verschillende plekken in Nederland vrijkorpsen op. Dat waren eigenlijk gewapende burgermilities. Op deze manier hoopten zij van Nederland een democratisch en nationale staat te maken. Tussen 1783 en 1787 wisten deze gewapende burgers in een aantal steden en gewesten de macht over te nemen.